Pooperacyjne delirium (POD – postoperative delirium) jest przejściową, najczęściej odwracalną przyczyną dysfunkcji mózgu, która objawia się szerokim zakresem klinicznych zaburzeń psychoneurologicznych. Uznaje się je za najczęstsze powikłanie pooperacyjne u starszych osób (tj. w wieku >65 r.ż.) poddawanych zabiegom chirurgicznym. Występuje u 5-50% takich pacjentów.

Wprowadzenie

W Stanach Zjednoczonych >33% wszystkich operowanych pacjentów to osoby >65 r.ż., a w skali światowej ocenia się, że stanowią oni >55%. Już na tej podstawie widać, jakim poważnym problemem zdrowotnym i ekonomicznym jest pooperacyjne delirium. W USA roczny koszt związany z POD wynosi około 150 mld dolarów. Jego rozwojowi można jednak zapobiec w mniej więcej 50% przypadków. W jednej z pierwszych publikacji na temat POD wyodrębniono 7 ważnych czynników predysponujących do jego wystąpienia:

• wiek chorego >70 r.ż. (iloraz szans [OR – odds ratio] 3,3; 95% przedział ufności [CI – confidence interval] 1,9-5,9)
• zły stan poznawczy chorego (OR 4,2; 95% CI 2,4-7,3)
• zły stan funkcjonalny chorego (OR 2,5; 95% CI 1,2-5,2)
• alkoholizm (OR 3,3; 95% CI 1,4-8,3)
• zaburzenia jonowe (sodu, potasu) i glikemii (OR 3,4; 95% CI 1,3-8,7)
• operacje w obrębie klatki piersiowej (OR 3,5; 95% CI 1,6-7,4)
• operacje tętniaka aorty (OR 8,3; 95% CI 3,6-19,4).¹

POD występuje częściej po operacjach wykonywanych w trybie pilnym lub nagłym. Wyróżnia się jego 3 postacie: hiperaktywne, hipoaktywne i mieszane. Ich wspólne cechy to brak koncentracji uwagi ze strony chorego oraz różny stopień zaburzeń świadomości. Delirium towarzyszą nasilone drżenia i zaburzenia cyklu snu, głównie w porze nocnej. Pacjent, u którego występuje postać hipoaktywna, na ogół jest błędnie oceniany przez lekarzy i pielęgniarki jako spokojny.

Zaburzenia czynności mózgu są poważnym powikłaniem sepsy. Dotychczas używano określenia „encefalopatia”, ale coraz częściej zastępuje się je terminem „delirium”, co wskazuje na ostre i potencjalnie odwracalne organiczne zaburzenie czynności mózgu. Tak zwane delirium związane z sepsą (SAD – sepsis-associated delirium) występuje we wczesnym okresie jej rozwoju. Częstość SAD u chorych z ciężką sepsą ocenia się na 9-71%.^2,3

Sprung i wsp. prowadzili badania w grupie 1333 pacjentów z sepsą. U 307 (23%) z nich obserwowali zaburzenia psychiczne. Autorzy ci wykazali, że delirium w sepsie jest niezależnym czynnikiem ryzyka wczesnego zgonu.⁴ Edelman i wsp. stwierdzili zwiększenie śmiertelności u chorych z sepsą z 16% do 63%, jeśli punktacja w skali śpiączki Glasgow (GCS – Glasgow Coma Score) zmniejszyła się z 15 do <8 pkt.⁵