Zmiany skórne powstałe w wyniku ukłucia owadów (odczyny alergiczne; wysypki spowodowane zakażeniami wirusowymi – denga, chikungunya; zmiany nadżerkowe i ropne w przebiegu leiszmaniozy skórnej) stanowiły 31 proc. wszystkich rozpoznań dermatologicznych; 15 proc. dermatoz nie miało potwierdzonej etiologii (wysypki skórne, świąd).[8] Dane z platformy GeoSentinel Surveillance Network, pochodzące od ponad 42 tys. pacjentów podróżujących do tropików, konsultowanych w 53 ośrodkach klinicznych medycyny tropikalnej i podróży zlokalizowanych w 24 krajach na kilku kontynentach, wykazały, że podróżni z chorobami skóry stanowili 19,5 proc. diagnozowanych i leczonych osób z problemami zdrowotnymi i byli trzecią pod względem częstości grupą pacjentów, zaraz po podróżnych z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi (34 proc.) oraz stanami gorączkowymi (23 proc.).[13] Badania przeprowadzone wśród turystów na Malediwach i Fidżi wykazały, że dermatozy były najczęstszą przyczyną interwencji medycznych, wśród których dominowały:

• oparzenia słoneczne,
• powierzchowne obrażenia ciała (włączając kontakt z fauną morską),
• wysypki i odczyny alergiczne.[14,15]

Badania Freedmana i wsp.[2] dotyczące problemów zdrowotnych 17 tys. podróżnych wykazały, że choroby skóry były trzecią pod względem częstości przyczyną zgłaszania się po pomoc medyczną, po stanach gorączkowych i ostrych biegunkach. Do najczęstszych czynników etiologicznych dermatoz należały:

• ukłucia owadów,
• larwy helmintów obłych (skórna larwa wędrująca),
• zakażenia bakteryjne.

Herbinger i wsp.[3] zbadali retrospektywnie dokumentację medyczną ponad 34 tys. podróżnych powracających z krajów tropikalnych do Niemiec. Do najpopularniejszych destynacji ww. grupy badanej należały Azja (40 proc.), Afryka (27 proc.) i Ameryka Południowa (21 proc.). Dermatozy stanowiły 12,2 proc. wszystkich problemów zdrowotnych, a wśród nich dominowały:

• odczyny po ukłuciach owadów (23 proc.),
• piodermie (22 proc.),
• zarażenia helmintami (11 proc.),
• zarażenia pierwotniakami (6 proc.),
• zakażenia wirusowe (6 proc.),
• dermatozy alergiczne (5 proc.),
• grzybice (4 proc.).

Ryc. 4. Para osobników dorosłych Schistosoma mansoni.

Ryc. 5. Dziecko z brzuchem powiększonym w wyniku hepatosplenomegalii w wyniku zarażenia Schistosoma mansoni.

Ryc. 6. Zmiany skórne w Schistosoma dermatitis (cercarial dermatitis).

Ryc. 7. Odczyn po ukłuciu komara.

Do najczęstszych rozpoznań klinicznych, oprócz odczynów po ukłuciach owadów, należały:

• skórna larwa wędrująca,
• leiszmanioza skórna,
• denga,
• riketsjozy,
• muszyce,
• filariozy,
• schistosomatoza (ryc. 4-7).

W badaniach Solomona i wsp.[16] prowadzonych w ciągu 10 lat w Izraelu u ponad 2,8 tys. pacjentów ze zmianami chorobowymi po powrocie z podróży 19 proc. uskarżało się na choroby skóry. Wśród nich u 53 proc. badanych wykryto schorzenia infekcyjne tropikalne (skórna larwa wędrująca, leiszmanioza skórna, muszyce) oraz kosmopolityczne (piodermie, odczyny alergiczne), natomiast u 47 proc. zmiany skórne nieinfekcyjne.

Schorzenia dermatologiczne są wynikiem działania różnorodnych czynników:

• stosowanych leków (objawy niepożądane),
• ekstremalnych temperatur i wilgotności powietrza,
• kontaktu z toksynami roślinnymi (kontaktowe zapalenie skóry) lub zwierzęcymi (zwierzęta jadowite).

Zmiany skórne mogą być związane z długością pobytu w podróży oraz obecnością zagrożeń środowiskowych. Podróżni, którzy przebywają w miejscach o wysokich standardach zakwaterowania przez krótki okres, są zdecydowanie mniej narażeni na wystąpienie dermatoz w porównaniu z podróżnymi przebywającymi w niskich standardach sanitarnych przez wiele tygodni lub miesięcy.[8] W związku z często złożonym procesem diagnostyczno-terapeutycznym chorób skóry ważne jest zwrócenie uwagi na wywiad (czas i miejsce powstania oraz długość trwania zmian chorobowych), jak również objawy kliniczne występujące u pacjentów powracających z podróży z różnych stron świata.

Objawy kliniczne dermatoz związanych z podróżami

Podróżni powracający z tropików niejednokrotnie zwracają się po pomoc medyczną z rzadko spotykanymi w klimacie umiarkowanym objawami klinicznymi. Szczególnie problematyczne mogą się okazać zmiany chorobowe w przebiegu dermatoz. Objawy dermatologiczne mogą stwarzać trudności w ustaleniu właściwego rozpoznania, ze względu na różnorodność zmian skórnych oraz brak doświadczenia personelu medycznego w prowadzeniu diagnostyki i leczenia rzadkich jednostek chorobowych spotykanych w gorącej strefie klimatycznej.[17] Obraz kliniczny dermatoz może być ściśle związany z miejscem pobytu (np. endemiczne występowanie chorób transmisyjnych przebiegających z wykwitami skórnymi) oraz okresem wylęgania zmian chorobowych, zarówno podczas pobytu, jak i po powrocie z podróży. Oparzenie słoneczne, odczyny po ukłuciach owadów oraz powierzchowne uszkodzenia naskórka należą do najczęściej rozpoznawanych problemów dermatologicznych u osób podróżujących do strefy klimatu tropikalnego. Choroby ropne (zapalenie mieszków włosowych, czyraki, ropnie) są zakażeniami bakteryjnymi występującymi pod każdą szerokością geograficzną, zarówno podczas podróży, jak i w miejscu zamieszkania.[18] Zmiany skórne u podróżnych mają charakter nieinfekcyjny, np. odczyny alergiczne, oparzenia słoneczne, a także infekcyjny tropikalny (skórna larwa wędrująca, leiszmanioza skórna, schistosomatoza, muszyce, tungiaza, wysypki skórne w przebiegu zakażeń arbowirusowych, dengi, chikungunya, zika) i kosmopolityczny (piodermie, świerzb, grzybice powierzchowne, opryszczka zwykła, półpasiec) (tab. 1).[4,19] Niektóre choroby skóry mogą występować w klimacie umiarkowanym przed wyjazdem, a następnie dochodzi do ich zaostrzenia podczas pobytu w tropiku (przy wysokiej temperaturze i wilgotności powietrza). Przykładem takich zmian może być wyprysk, zakażenia bakteryjne i grzybicze.[20]

Tabela 1. Zmiany skórne występujące u podróżnych