Cukrzyca w mukowiscydozie
dr n. med. Justyna Milczewska1,2
- Cukrzyca związana z mukowiscydozą jako najczęstsze powikłanie mukowiscydozy: występowanie i patogeneza
- Omówienie zaburzeń tolerancji glukozy u chorych na mukowiscydozę: od całkowicie bezobjawowego niedoboru insuliny do pełnoobjawowej cukrzycy
- Rola badań skriningowych w rozpoznawaniu cukrzycy związanej z mukowiscydozą oraz innych zaburzeń gospodarki węglowodanowej
- Postępowanie w cukrzycy związanej z mukowiscydozą: insulinoterapia, leczenie żywieniowe oraz przełomowe leczenie przyczynowe
Wprowadzenie: mukowiscydoza
Mukowiscydoza (CF – cystic fibrosis) to przewlekła, uwarunkowana genetycznie choroba o postępującym przebiegu. Jest to najczęstsza u rasy kaukaskiej choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie. Za wystąpienie objawów klinicznych odpowiadają mutacje w obu allelach genu CFTR, zlokalizowanego na długim ramieniu chromosomu 7. Obecnie znanych jest ponad 2000 mutacji genu CFTR. Najczęstszą z nich jest F508del, która występuje w ponad 60% zmutowanych alleli1. Produktem genu jest białko CFTR – kanał chlorkowy, którego aktywność jest kluczowa dla zachowania równowagi pomiędzy wchłanianiem a wydzielaniem elektrolitów oraz wody przez nabłonki przewodów wyprowadzających gruczołów zewnątrzwydzielniczych. Defekt genu CFTR wpływa na zaburzenie produkcji, funkcji lub transportu białka CFTR.
Ze względu na różne konsekwencje wynikające ze zmian w genie CFTR wyróżnia się 6 klas mutacji. Wystąpienie u osoby chorej 2 mutacji z klasy I-III prowadzi do całkowitej utraty funkcji kanału chlorkowego i zazwyczaj do niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki. Natomiast mutacje z grup IV-VI w większości przypadków wiążą się z zachowaną funkcją trzustki. Występująca najczęściej mutacja F508del należy do klasy II. Dysfunkcja białka CFTR skutkuje zaburzeniami transportu jonowego na szczytowej powierzchni nabłonka wydzielniczego. Kumulacja gęstej i lepkiej wydzieliny prowadzi do upośledzenia drożności, przewlekłego stanu zapalnego i destrukcji przewodów wyprowadzających gruczołów zewnątrzwydzielniczych2.
Częstość występowania choroby różni się w poszczególnych populacjach. Uważa się, że w populacji kaukaskiej jest wyższa niż wśród innych ras. Według badań Bożkowej i wsp.3 występowanie mukowiscydozy w Polsce w roku 1971 oceniono na 1:2500. Dane pochodzące z rejestrów i badań przesiewowych noworodków wskazują, że częstość występowania choroby jest niższa, niż szacowano uprzednio. Dane uzyskane z analiz przeprowadzonych w ostatniej dekadzie pozwalają oceniać, że częstość występowania CF w naszym kraju to 1:4394-1:50004.
