World Health Organization (WHO) definiuje cukrzycę jako „grupę chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z upośledzenia wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych”. Cukrzyca typu 2 jest od 2006 r. uznawana przez WHO za pierwszą niezakaźną przyczynę epidemii. Ogólna liczba chorych na cukrzycę stale rośnie: w 1995 r. chorowało 118 mln ludzi na świecie, w 2006 – 246 mln, a w 2019 r. już 463 mln¹.

Szczególnie zauważalny jest wzrost liczby zachorowań na cukrzycę typu 2. Uważa się, że głównymi przyczynami tego są m.in.: wydłużenie życia ludzkiego (wiek jest silnym predyktorem rozwoju tej choroby), zwiększenie rozpoznawalności cukrzycy, epidemia otyłości, niska aktywność fizyczna oraz zwiększenie skuteczności leczenia powikłań cukrzycy, co zmniejsza śmiertelność wśród tych chorych. W Polsce aktualnie na cukrzycę choruje szacunkowo ponad 3 mln osób, w grupie po 60 r.ż. co czwarta osoba, a po 80 r.ż. co druga osoba. Uważa się, że ok. 750 000 osób nie wie, że ma tę chorobę. Szacuje się, że liczba osób ze stanem przedcukrzycowym jest 2-4 razy większa. Na cukrzycę typu 1 choruje w Polsce ok. 200 000 chorych, z czego 10% to dzieci i młodzież^2,3.

Począwszy od 2005 r. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) publikuje zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą, które uwzględniają aktualne wyniki badań zgodne z zasadami medycyny opartej na faktach (EBM – evidence-based medicine). Zalecenia te stanowią kompendium wiedzy, która jest przydatna także w gabinecie lekarza rodzinnego. Warto zatem zadać pytanie: dlaczego mając wiedzę, kompetencje oraz możliwości diagnostyczno-terapeutyczne, nie jesteśmy w stanie zahamować ani nawet spowolnić rosnącej liczby zachorowań na cukrzycę?^2-4

Diagnostyka cukrzycy w gabinecie lekarza rodzinnego

Aktualne zasady rozpoznawania cukrzycy typu 2 według zaleceń klinicznych PTD z 2021 r. opierają się na następujących przesłankach:

1. Występowanie takich objawów, jak wielomocz, wzmożone pragnienie, niezamierzona utrata masy ciała, wzmożona senność, zmiany ropne na skórze, stan zapalny narządów moczowo-płciowych, jest wskazaniem do oznaczenia glikemii przygodnej. Uzyskanie wyniku glikemii przygodnej ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) i występowanie wyżej wymienionych symptomów upoważnia do wykrycia cukrzycy typu 2 w początkowym stadium.
2. Oznaczenie glikemii na czczo 2 razy w godzinach porannych w różnych dniach i uzyskanie wyniku ≥126 mg/dl (≥7,0 mmol/l) pozwala rozpoznać cukrzycę.
3. Wykonanie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT) i wynik w 120 min ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) upoważnia do rozpoznania cukrzycy.
4. Oznaczenie hemoglobiny glikowanej (HbA_1c) i uzyskanie wyniku ≥6,5% (≥48 mmol/l) pozwala rozpoznać cukrzycę^4,5.