Czy u chorych zakażonych HIV można stosować statyny?

Statyny, będące inhibitorami reduktazy HMG-CoA, są lekami o udowodnionej skuteczności w redukcji ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych. Jednocześnie są to preparaty wchodzące w liczne interakcje z innymi substancjami czynnymi – w ich metabolizmie uczestniczą izoenzymy cytochromu P450, m.in. CYP3A4 (np. atorwastatyna). Statyny są także substratami dla niektórych białek transportujących, w tym dla wątrobowego transportera wychwytującego OATP1B1 (m.in. rosuwastatyna). W efekcie ich przewlekłe stosowanie u chorych przyjmujących leki antyretrowirusowe może wydawać się kontrowersyjne, jednak jednoznacznie udowodnione korzyści płynące z działania statyn u osób żyjących z HIV powinny rozwiewać te obawy. 

W badaniu REPRIEVE, którego wyniki opublikowano w New England Journal of Medicine w 2023 roku, wzięło udział 7769 pacjentów HIV(+) w wieku 40-75 lat (mediana 50 lat), skutecznie leczonych antyretrowirusowo, o niskim lub umiarkowanym ryzyku sercowo-naczyniowym (z badania wykluczono osoby z wysokim ryzykiem). U chorych stosowano pitawastatynę lub placebo, a za pierwszorzędowe punkty końcowe analizy przyjęto wystąpienie zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, zawału serca, hospitalizacji z powodu niestabilnej dławicy piersiowej, udaru, przemijającego ataku niedokrwiennego, niedokrwienia tętnic obwodowych, rewaskularyzacji lub zgonu z nieokreślonej przyczyny. Badanie zostało przerwane przedwcześnie po medianie czasu obserwacji wynoszącej około 5 lat, ponieważ analizy tymczasowe pokazały, iż w porównaniu do placebo pitawastatyna zmniejsza ryzyko poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych aż o 35%. Co więcej, korzystny efekt pitawastatyny utrzymywał się niezależnie od wyjściowego poziomu lipidów, co doprowadziło do tego, że niektóre towarzystwa naukowe, m.in. The British HIV Association, wdrożyły zalecenia rekomendujące rutynowe stosowanie statyn u wszystkich pacjentów zakażonych HIV powyżej 40 roku życia. Za najbardziej bezpieczne u pacjentów zakażonych HIV i leczonych antyretrowirusowo statyny uważa się: pitawastatynę, atorwastatynę i rozuwastatynę. Ich dawki należy odpowiednio dostosowywać do wybranego schematu ARV. Warto także pamiętać, iż w przypadku braku skuteczności w osiągnięciu docelowej wartości stężenia cholesterolu LDL za pomocą statyn istnieje możliwość zastosowania połączenie statyny z ezetymibem.

1. Wytyczne PTN AIDS 2023.

2. Grinspoon S.K. i wsp.: Pitavastatin to Prevent Cardiovascular Disease in HIV Infection. N Engl J Med. 2023 Aug 24; 389(8): 687–699.

3. BHIVA guidance on the use of statins for primary prevention of cardiovascular disease in people with HIV (listopad 2023). Źródło: https://www.bhiva.org/BHIVA-rapid-guidance-on-the-use-of-statins-for-primary-prevention-of-cardiovascular-disease (dostęp 1.02.2024).