Przyszłość leczenia zakażenia HIV i nadzieje na profilaktykę

Zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) prowadzi do rozwoju przewlekłej infekcji, skutkującej stopniowym obniżeniem się liczby limfocytów w organizmie i spadkiem wydolności układu immunologicznej.

Z czasem dochodzi do przejścia infekcji w zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS), manifestującego się chorobami wskaźnikowymi, prowadzącymi ostatecznie do zgonu. 

Zakażenie HIV jest nieuleczalne, ale dzięki nowoczesnej terapii antyretrowirusowej (ARV) chorobę można zaliczyć do przewlekłych, dobrze kontrolowanych, za czym przemawia fakt, iż średnia długość życia pacjentów zakażonych jest zbliżona do średniej długości życia osób zdrowych. Standardowa terapia, której celem jest uzyskanie supresji wiremii polega na codziennym przyjmowaniu kilku różnych leków. Obecnie są one dostępne w jednej tabletce, którą zażywa się raz dziennie.  

Cały czas prowadzone są badania nad modyfikacją leczenia zakażenia HIV. W przyszłości zastosowanie mogą znaleźć nowe metody postępowania – terapie długodziałające i szczepionki. Ten pierwszy sposób leczenia zakłada stosowanie ARV w formie iniekcji domięśniowych, przyjmowanych raz na kilka miesięcy. Był on testowany w kilku badaniach klinicznych, m.in. LATTE-2, ATLAS i FLAIR. W tym ostatnim, po wstępnej indukcji lekami doustnymi i uzyskaniu nieoznaczalnej wiremii, chorych podzielono na dwie grupy – pierwszą, w której kontynuowano standardową terapię i drugą, w której pacjenci zostali przestawieni na przyjmowanie leków domięśniowo raz w miesiącu (połączenie cabetograviru i rilpiviriny). Terapia długodziałająca okazała się być nie mniej skuteczna w porównaniu do leczenia tradycyjnego, zarówno pod względem skuteczności (utrzymania nieoznaczalnej wiremii), jak i działań niepożądanych. Dodatkowo, chorzy leczeni w formie zastrzyków mieli większą satysfakcję z leczenia. Co ważne, terapia długodziałająca jest już dostępna w niektórych polskich ośrodkach.  

Potencjalnie najskuteczniejszym działaniem, bo zapobiegających zakażeniu HIV, w przyszłości może być stosowanie skutecznych szczepionek. Aktualnie trwa trzecia faza dużego badania klinicznego o akronimie MOSAICO, które jest przeprowadzane również w Polsce. Tę fazę rozpoczęto w listopadzie 2019 roku, bierze w niej udział 3800 niezakażonych osób. Wyniki poprzednich etapów badania okazały się być obiecujące. W 2022 rozpoczęto także badania I fazy szczepionki mRNA. Rozwój szczepionki przeciwko HIV może być w przyszłości kluczowy w eradykacji tego wirusa.  

Piśmiennictwo: 

Orkin C, Arasteh K, Hernández-Mora MG et al. Long-Acting Cabotegravir and Rilpivirine after Oral Induction for HIV-1 Infection. N Engl J Med 2020; 382:1124-1135. 

Swindells S, Andrade-Villanueva JF, Richmond GJ et al. Long-Acting Cabotegravir and Rilpivirine for Maintenance of HIV-1 Suppression. N Engl J Med 2020; 382:1112-1123. 

Margolis DA, Gonzales-Garcia J, Jurgen-Stellbrink H et al. Long-acting intramuscular cabotegravir and rilpivirine in adults with HIV-1 infection (LATTE-2): 96-week results of a randomised, open-label, phase 2b, non-inferiority trial. The Lancet; 390(10101): 1499-1510.  

Barouch DH, Tomaka FL, Wegmann F et al. Evaluation of a mosaic HIV-1 vaccine in a multicentre, randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 1/2a clinical trial (APPROACH) and in rhesus monkeys (NHP 13-19). Lancet. 2018 Jul 21;392(10143):232-243.  

Strona internetowa badania MOISACO – www.mosaicostudy.com 

www.szczepienia.pzh.gov.pl.