Czy można leczyć HIV za pomocą dwóch leków? Najnowsze dane na temat skuteczności terapii dwulekowych

Sformułowana kilka lat temu strategia United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS) zakładała, że do 2020 r. 90% osób zakażonych HIV na świecie będzie zdiagnozowanych, 90% z nich otrzyma leczenie antyretrowirusowe, a 90% leczonych będzie miało niewykrywalną wiremię HIV. Choć z różnych przyczyn celu tego nie udało się jeszcze zrealizować, w ostatnim czasie uzupełniono go o czwartą wartość „90”, oznaczającą 90% osób skutecznie leczonych antyretrowirusowo z zachowaną dobrą jakością życia. Jednocześnie w badaniu przeprowadzonym w 2019 roku przez IQS na zlecenie firmy GSK ponad połowa pacjentów (60%) twierdziła, że leki antyretrowirusowe utrudniają im funkcjonowanie. Dlatego też jednym ze filarów poprawy jakości życia osób HIV(+) powinno być uproszczenie leczenia antyretrowirusowego. 

Przez ponad 20 lat najważniejszą zasadą leczenia zakażenia HIV było stosowanie co najmniej trzech leków z dwóch różnych grup – podstawę stanowiły dwa nukleozydowe/nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NRTI), do których dołączano trzeci lek, najczęściej inhibitor proteazy (PI), lub, w ostatnich latach, inhibitor integrazy (INSTI). Obecnie coraz częściej lekarze i pacjenci decydują się na zastosowanie terapii dwulekowej – jednym z powszechniej stosowanych połączeń jest dolutegrawir (DTG) z lamiwudyną (3TC) w postaci przyjmowanego raz na dobę w pojedynczej tabletce preparatu Dovato. Wyniki wielu badań klinicznych, m.in. badania III fazy TANGO dowodzą, iż schemat ten okazał się być bezpieczny w leczeniu zakażenia HIV, nie ustępując pod względem skuteczności i bariery dla oporności genetycznej tradycyjnym schematom. Najnowsze doniesienia pochodzące z analiz w populacjach rzeczywistych pokazują także, że w porównaniu do trójlekowych schematów opartych m.in. na innych INSTI, TDF lub TAF, zastosowanie Dovato wiązało się z niższym ryzykiem wzrostu masy ciała oraz z niższym wskaźnikiem działań niepożądanych związanych z terapią i lepszymi parametrami funkcji nerek i markerów obrotu kostnego. Co więcej, w badaniu przeprowadzonym w populacji osób w wieku powyżej 65 roku życia, po zmianie schematu na DTG+3TC wyraźnemu ograniczeniu uległa liczba potencjalnych interakcji z innymi lekami przyjmowanymi przez chorych. Inną atrakcyjną alternatywą jest terapia dwulekowa długodziałająca złożona z kabotegrawiru i rylpiwiryny, którą stosuje się w iniekcjach domięśniowych co 1 lub 2 miesiące.

Należy jednak pamiętać, iż terapii dwulekowych nie można stosować u pacjentów zakażonych HBV. Przed zastosowaniem wymienionych połączeń należy wykonać badanie lekooporności oraz upewnić się, że pacjent jest skutecznie immunizowany przeciw HBV, ewentualnie przeprowadzić cykl szczepień. Schemat ten nie jest również zalecany w przypadku pacjentek będących w ciąży, oraz w terapii „rapid”.

1. Zalecenia PTN AIDS 2023.

2. Yan D, McMahon J, Lee S, Giles ML. Quality of life in people living with HIV (the fourth 90) - are we there yet in Australia?. AIDS Care. 2023;35(2):306-315. doi:10.1080/09540121.2022.2129562

3. Badanie rynku przeprowadzone przez IQS na zlecenie GSK 2019: „Perspektywa osób żyjących z HIV w Polsce oraz ich podejście do farmakoterapii antyretrowirusowej”. Raport dostępny na stronie https://grupaiqs.pl/sklep/perspektywa-pacjentow-zyjacych-z-hiv/

4. Gan L, Xie X, Fu Y, et al. Comparison of dolutegravir+Lamivudine and bictegravir/emtricitabine/tenofovir alafenamide in antiretroviral therapy-naïve patients infected with HIV: preliminary results from clinical practice [published online ahead of print, 2023 Nov 6]. Expert Rev Anti Infect Ther. 2023;1-8. doi:10.1080/14787210.2023.2279719

5. Osiyemi O, Ajana F, Bisshop F, et al. 900. Switching to DTG/3TC Fixed-Dose Combination (FDC) Is Non-inferior to Continuing a TAF-Based Regimen (TBR) in Maintaining Virologic Suppression Through 144 Weeks (TANGO Study). Open Forum Infect Dis. 2021;8(Suppl 1):S541. Published 2021 Dec 4. doi:10.1093/ofid/ofab466.1095

6. Calza L, Colangeli V, Legnani G, Cretella S, Bon I, Viale P. Efficacy and Safety of Switching to Dolutegravir/Lamivudine in Virologically Suppressed People Living with HIV-1 Aged Over 65 Years [published online ahead of print, 2023 Jul 5]. AIDS Res Hum Retroviruses. 2023;10.1089/AID.2023.0046. doi:10.1089/AID.2023.0046