Pułapki diagnostyczne ostrej choroby retrowirusowej

Ostra infekcja retrowirusowa to początkowy okres zakażenia HIV, w którym większość chorych (szacuje się, że ok. 40-90%) rozwija objawy określane terminem ostrej choroby retrowirusowej (OChR). Objawy te pojawiają się po 2-6 tygodniach od ekspozycji i są one dość niecharakterystyczne. Do najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów należą gorączka, zmęczenie, zapalenie gardła, poty, spadek masy ciała, bóle mięśni i wysypka. W czasie OChR w badaniach laboratoryjnych typowo stwierdzić można leukopenię i trombocytopenię, a niekiedy także niedokrwistość i wzrost aktywności aminotransferaz. Objawy utrzymują przez średnio 14 dni i ustępują samoistnie.

Niestety, w Polsce jedynie ok. 1% wszystkich rozpoznań zakażenia HIV jest stawianych na etapie OChR, a wielu lekarzy w diagnostyce OChR błędnie stosuje klasyczny dwustopniowy schemat „test ELISA”+„test Western blot” (jak w przewlekłej infekcji). Tak prowadzona diagnostyka może, w przypadku OChR, prowadzić do mylnej interpretacji wyników i do wykluczenia zakażenia HIV w sytuacji, gdy zakażenie to jest obecne. Wynika to z faktu, iż na początkowym etapie infekcji nie wszystkie markery serologiczne uwzględnione w wyżej wymienionych testach są obecne w surowicy. Najwcześniejszym markerem infekcji jest HIV-RNA, pojawiający się po +/-10 dniach od ekspozycji. Po około 17 dniach od zakażenia w surowicy pojawia się antygen p24, a przeciwciała dopiero po 3-4 tygodniach. W konsekwencji testy Western Blot, oparte na wykrywaniu wyłącznie przeciwciał, choć są powszechnie uważane za testy potwierdzenia zakażenia HIV, mogą nadal dawać wynik ujemny w sytuacji, gdy w surowicy jest już wykrywalne HIV RNA i/lub antygen p24, a przeciwciała jeszcze nie zostały wytworzone. Dlatego też przy podejrzeniu OChR podstawowym markerem laboratoryjnym jest wiremia HIV oznaczana metodą molekularną, a jako testy „przesiewowe” dopuszczalne są także testy ELISA IV generacji wykrywające antygen p24. W sytuacji dodatniego wyniku testu ELISA IV generacji, zwłaszcza gdy wskazuje on na obecność antygenu p24 przy jednoczesnym braku wykrywalnych przeciwciał, następnym krokiem diagnostycznym powinno być oznaczenie HIV RNA, a nie wykonanie testu Western Blot. W ten sposób zwiększamy szansę na wczesne wykrycie OChR, szybkie włączenie leczenia antyretrowirusowego i przerwanie dalszej transmisji choroby. 

1. Wytyczne PTN AIDS 2023.

2. Medina-De la Garza CE, Castro-Corona MLÁ, Salinas-Carmona MC. Near misdiagnosis of acute HIV-infection with ELISA-Western Blot scheme: Time for mindset change. IDCases. 2021;25:e01168. Published 2021 May 21. doi:10.1016/j.idcr.2021.e01168