Na początku niezbędne jest krótkie wyjaśnienie. Pytania, na które znajdą Państwo poniżej odpowiedź, są bardzo trudne, a konieczność udzielenia zwięzłych odpowiedzi jeszcze tę trudność zwiększa. W związku z tym należy je traktować niezwykle ostrożnie. Nie są one, bo absolutnie być nie mogą, ani pełne, ani wyczerpujące, ani nawet jednoznaczne. Raczej sygnalizują kierunki rozwiązań, niż stanowią same rozwiązania.

1. Jak rozpoznać zaburzenia nastroju?

Zaburzenia nastroju to nie tylko depresja, to także mania i zaburzenia mieszane. Rozpoznanie depresji opiera się na stwierdzeniu utrzymującego się przez dłuższy czas obniżenia nastroju, przy czym izolowane obniżenie nastroju nie jest równoznaczne z rozpoznaniem depresji. Prawidłowa diagnoza wymaga równoczesnego stwierdzenia także innych objawów. Najważniejsze z nich to zaburzenia napędu (apatia, spowolnienie, zniechęcenie) i utrata zdolności do czerpania przyjemności z różnych wydarzeń lub aktywności (anhedonia). Objawy te lekarz musi jednak zaobserwować, nie wystarczy, że pacjent o nich opowie. Nastrój w depresji nie musi być obniżony, może być obojętny.

Cechą charakterystyczną manii jest podwyższony nastrój i zwiększony napęd. Podwyższony nastrój nie musi oznaczać euforii, może się także przejawiać jako drażliwość, nerwowość czy kłótliwość. Pełnoobjawowy zespół maniakalny jest zwykle łatwy do rozpoznania, podczas gdy hipomania, czyli mania o niewielkim nasileniu, bardzo często jest postrzegana przez otoczenie, a także przez lekarzy, jako „pełne zdrowie”.

Rozpoznanie stanu mieszanego jest trudne, objawy manii i depresji występują w jednym czasie u tej samej osoby lub oddziela je bardzo krótki okres. Rozpoznanie powinien ustalić psychiatra.

Obecnie nie dysponujemy metodami obiektywnego rozpoznawania zaburzeń nastroju. Opiera się ono wyłącznie na wielokrotnym badaniu i obserwacji. Pomocniczo można stosować kwestionariusze i skale.

2. Kiedy można rozpocząć leczenie zaburzeń nastroju bez konsultacji z psychiatrą?

Zaburzenia maniakalne i mieszane musi leczyć psychiatra. Zaburzenia depresyjne można leczyć bez konsultacji z psychiatrą wówczas, gdy lekarz prowadzący nie ma istotnych wątpliwości co do natury zmian chorobowych. Dotyczy to zwłaszcza zaburzeń, które wystąpiły po raz pierwszy w życiu albo stanowią kolejną fazę choroby po okresie pełnej remisji. W przypadku niepowodzenia pierwszej terapii przeciwdepresyjnej konsultacja psychiatryczna jest niezbędna. Z konsultacji trzeba skorzystać także wówczas, gdy lekarz prowadzący ma jakiekolwiek istotne wątpliwości.