Konsultacje – inni specjaliści do internistów

Psychiatra odpowiada na pytania internistów

prof. dr hab. n. med. Łukasz Święcicki

Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Adres do korespondencji: prof. dr hab. Łukasz Święcicki, Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa

Zajęcia z psychiatrii są wprawdzie częścią programu studiów medycznych, ale trwają krótko i, jeśli nic się od moich czasów nie zmieniło, przez wielu studentów nie są traktowane zbyt poważnie. Z tego względu wydaje się, że lekarze często nie do końca rozumieją pewną specyficzną różnicę między psychiatrią a na przykład interną. Różnica ta polega między innymi (a może i głównie?) na bardzo małej liczbie mierzalnych zmiennych, z którymi stykamy się w psychiatrii. Nadal nie ma obiektywnych badań pozwalających na rozpoznanie depresji czy schizofrenii. Żeby w pełni zrozumieć konsekwencje tej sytuacji, proszę sobie wyobrazić rozpoznawanie nadciśnienia tętniczego bez jakiejkolwiek możliwości mierzenia ciśnienia – można pacjenta dotknąć, zbadać mu puls, a przede wszystkim rozmawiać i rozmawiać, ale żadnych pomiarów!

Czują to Państwo? My, psychiatrzy, tak mamy na co dzień. Proszę się więc nie dziwić, że część moich odpowiedzi na bardzo trudne – trzeba to przyznać – pytania będzie, czy tego chcemy, czy nie, niedookreślona lub wariantowa. Nie bierze się to z mojego zamiłowania do hamletyzowania, ale z istoty psychiatrii jako dziedziny wiedzy klinicznej.

1. Jak rozpoznać osobę z myślami samobójczymi?

Odpowiedź na tak postawione pytanie brzmi: to jest niemożliwe. Oczywiście nie jesteśmy w stanie poznać, jakie ktoś ma myśli, i dotyczy to również myśli samobójczych. Wydawałoby się, że ta kwestia nie wymaga tłumaczenia, ale w życiu zawodowym często zdarzały mi się sytuacje, w których lekarze proszący o konsultację sprawiali wrażenie, jakby sądzili, że psychiatrzy czytają w myślach. Chciałbym więc rozwiać wątpliwości – nie czytamy.

Nie chcę oczywiście powiedzieć, że jesteśmy całkowicie bezradni. Prawdą jest jednak, że nasze domysły dotyczące ewentualnego występowania myśli i zamiarów samobójczych opieramy głównie na relacjach samego pacjenta i jego otoczenia, czasem także na obserwacji zachowań chorego. Prawdopodobnie większość osób z myślami samobójczymi przyznaje się do tego, aczkolwiek często nie jest to wyznanie spontaniczne. Zadanie prostego i jasnego pytania: „Czy ma pan/pani myśli samobójcze?” jest w większości przypadków wystarczające. Należy się oczywiście liczyć z odpowiedziami wykrętnymi typu: „A czemu pan o to pyta?”, „Nie mogłabym mieć takich myśli, bo jestem osobą religijną”, „Nie myślę o takich rzeczach, bo mam dzieci” itp. Odpowiedzi wykrętne należy z reguły traktować jako potwierdzenie – jeśli nie usłyszymy jasnego „nie”, to znaczy, że pacjent ma myśli samobójcze.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

2. Kiedy pilnie skierować do psychiatry osobę z myślami samobójczymi?

Pilnego skierowania do psychiatry wymagają na pewno wszyscy pacjenci, w przypadku których badający lekarz uzna, że wypowiadane myśli mogą oni zrealizować. Oczywiście [...]

3. Kiedy osobę z przewlekłą bezsennością skierować do psychiatry?

Teoretycznie przewlekła bezsenność jest zaburzeniem psychicznym i jako taka powinna być leczona przez psychiatrę, ale częstość występowania tego zaburzenia (przynajmniej zgłaszana) jest [...]

4. Jaki lek zlecić choremu w ostrym stresie związanym ze śmiercią osoby najbliższej?

To nie jest zbyt dobre pytanie. Przede wszystkim należałoby się zastanowić, czy w ogóle podawać leki i czy w ogóle myśleć w ten sposób. Ból [...]

5. Czy częsta i szybka zmiana nastroju może świadczyć o zespole maniakalno-depresyjnym?

Pytanie nie jest precyzyjne. Jeśli szybka i częsta zmiana oznacza zmianę z nastroju depresyjnego na maniakalny, to nie tylko może świadczyć o chorobie afektywnej [...]

6. Jak należy postępować z chorym, u którego wystąpiły zaburzenia psychiczne po podaniu glikokortykosteroidów?

To zależy od dwóch czynników: po pierwsze od tego, czy dalsze podawanie leków steroidowych jest konieczne, a po drugie od tego, jak [...]

7. Jak przywrócić prawidłowy rytm dobowy u osoby starszej?

Zaburzenia rytmów okołodobowych dotyczą osób w różnym wieku, nie tylko w podeszłym. Postępowanie jednak nie zależy od wieku. Podstawową metodą leczenia nie jest [...]

8. Jakie objawy u leczonego chorego powinny budzić podejrzenie schizofrenii?

Rozpoznanie schizofrenii nie jest łatwe nawet dla dobrze wyszkolonego lekarza psychiatry. Jeśli mamy do czynienia z pacjentem, który dotychczas nie leczył się [...]

9. Czy należy zlecić leczenie farmakologiczne zapobiegające zespołowi odstawienia choremu uzależnionemu od alkoholu przy przyjęciu do szpitala?

Jeśli chodzi o to, czy rozpoczynać leczenie osoby uzależnionej od alkoholu, która ma już objawy odstawienne, to odpowiedź jest oczywista – trzeba [...]

10. Czy rozmawiać z chorym o problemach seksualnych? Kiedy skierować chorego do psychiatry i seksuologa?

Sfera seksualna jest ważnym obszarem życia człowieka, dlatego też może się zdarzyć, że lekarz ogólny będzie musiał omawiać to zagadnienie z pacjentem. [...]
Do góry