Rola lekarza POZ w diagnostyce, zapobieganiu i leczeniu osteoporozy
lek. Grzegorz Fijewski1
dr hab. n. med. Grzegorz Szczęsny1
lek. Iwa Jonik2
Adres do korespondencji: lek. Grzegorz Fijewski
Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, I Wydział Lekarski WUM, ul. Lindeya 4, 05-077 Warszawa
- FRAX – formularz służący do oszacowania bezwzględnego 10-letniego ryzyka wystąpienia złamania
- Bisfosfoniany i denosumab – leki pierwszego wyboru o udowodnionej skuteczności w terapii osteoporozy
- Wspieranie leczenia farmakologicznego przez postępowanie niefarmakologiczne (aktywność ruchowa, ekspozycja na światło słoneczne, dieta)
Osteoporoza to zaburzenie metabolizmu polegające na postępującej demineralizacji kośćca wskutek przewagi procesów osteolizy nad procesami osteogenezy. Z jej powodu dochodzi do stopniowego zmniejszania gęstości mineralnej kości i zaburzenia jej mikroarchitektury, co z kolei prowadzi zarówno do obniżenia mechanicznej wytrzymałości kośćca, jak i wynikającej z tego zwiększonej podatności na złamania. Wraz z wydłużaniem się długości życia rośnie odsetek populacji w podeszłym wieku, a tym samym liczba osób dotkniętych osteoporozą i wywołanych nią złamań. Rosną również koszty leczenia, które z roku na rok pochłaniają coraz większą część budżetu ochrony zdrowia.
Osteoporoza staje się poważnym problemem współczesnych społeczeństw – jest najczęstszą przyczyną złamań u osób po 65 r.ż. Złamania te ograniczają sprawność ruchową i grożą trwałym kalectwem. Mogą również przyczyniać się do powstania ciężkich powikłań, w tym śmiertelnych. Szczególne zagrożenie stanowią złamania bliższego końca kości udowej oraz kręgosłupa, gdyż niepełnosprawność nimi spowodowana często prowadzi do powikłań mogących grozić utratą życia: odleżyn, zapaleń płuc i zakrzepicy żylnej oraz zatorowości płucnej.
Biologia tkanki kostnej
Kościec człowieka ulega trwającej całe życie osobniczej przebudowie optymalizującej jego mikroarchitekturę i wytrzymałość oraz zapewniającej mu jak największą odporność na uszkodzenia mechaniczne1. Jest ona wynikiem następujących po sobie procesów osteolizy i osteogenezy zapoczątkowywanych lokalną aktywacją osteoklastów. Komórki te dzięki zdolności do zakwaszania środowiska i uwalniania enzymów proteolitycznych doprowadzają do miejscowej osteolizy, wytwarzając zatoki resorpcyjne. Migrujące do nich komórki prekursorowe (tzw. komórki pnia) stymulowane molekularnie różnicują w kierunku komórek linii osteoblastycznej. Te z kolei dojrzewając stają się komórkami kostnymi (osteocytami), które są zdolne do syntezy białek macierzy zewnątrzkomórkowej oraz do aktywacji procesów mineralizacji.
Odkładanie kryształów hydroksyapatytu wokół rusztowania kolagenowego wytworzonego w przestrzeni zewnątrzkomórkowej przez osteocyty formuje, w zależności od rodzaju kości – zbitej lub gąbczastej, beleczki lub blaszki kostne. Ponieważ włókna kolagen...
Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:
Diagnostyka osteoporozy
Diagnostyka osteoporozy powinna przebiegać w dwóch etapach. Zadania etapu I, leżącego w gestii lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), obejmują wytypowanie chorych, u których może [...]
Leczenie farmakologiczne
Wybór odpowiedniego preparatu do farmakologicznego leczenia osteoporozy leży w gestii lekarza poradni specjalistycznej i zależy od wskazań dostępnych na rynku preparatów, ich skuteczności [...]
Niefarmakologiczne wsparcie profilaktyki i leczenia osteoporozy
Podstawą niefarmakologicznej profilaktyki i leczenia osteoporozy jest, obok aktywności ruchowej i nasłonecznienia skóry, odpowiednia dieta. Prawidłowe żywienie dostarcza organizmowi wszystkich elementów pokarmowych niezbędnych [...]
Eliminacja czynników szkodliwych
Znanych jest wiele czynników zaburzających proces mineralizacji kośćca. Można je podzielić na: pokarmowe, zwyczajowe (używki) i farmakologiczne. Ich powszechne stosowanie w znamienny sposób [...]
Czynniki pokarmowe
Ze względu na powszechne zastosowanie w przetwórstwie i konserwacji żywności oraz w napojach gazowanych (fosforany, polifosforany) często dochodzi do ich nadmiernej podaży, który zaburza [...]
Wpływ diet restrykcyjnych na mineralizację kośćca
Uwarunkowania kulturowe, religijne, społeczne i filozoficzne wpływają na sposób odżywiania się miliardów ludzi na świecie, a liczne nakazy i zakazy w równie wielkim stopniu co [...]
Używki
Używkami są te produkty, których spożywanie (lub stosowanie) wynika z zaspokajania przyjemności, a nie z konieczności dostarczenia organizmowi konkretnej substancji odżywczej. W naszym kraju zaliczane [...]
Wpływ farmakoterapii na stopień uwapnienia kośćca
Wśród wielu szeroko stosowanych preparatów farmakologicznych o działaniu osteolitycznym najbardziej negatywny wpływ na tkankę kostną wywierają steroidy21. Rozległe wskazania do ich stosowania [...]
Czynniki behawioralne mające wpływ na mineralizację kośćca
Zmiana trybu życia ze zwiększeniem aktywności ruchowej i ekspozycji skóry na światło, redukcją masy ciała i wzrostem wydolności organizmu pozwala zmniejszyć szybkość postępu [...]
Edukacja
Zrozumienie przez pacjenta jego choroby i jej przyczyn jest kluczowe dla skutecznej terapii. Ponieważ stopniowy zanik kostny jest niebolesny i nie daje objawów [...]
Upadki
Choć częstość upadków u osób starszych nie jest wprost włączona do oceny ryzyka złamania (kalkulator FRAX nie obejmuje tego czynnika), to powszechnie [...]
Podsumowanie
Powyżej przedstawiono mechanizm zaniku kostnego prowadzącego do powstania osteoporozy – schorzenia bezpośrednio odpowiedzialnego za wysokie ryzyko złamań. Podkreślono niebagatelną rolę lekarza [...]
