Choroby internistyczne u kobiet w ciąży

Bezpieczeństwo badań obrazowych u ciężarnych

dr n. med. Natalia Mazanowska

I Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Adres do korespondencji:

dr n. med. Natalia Mazanowska

I Klinika Położnictwa i Ginekologii,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

pl. Starynkiewicza 1/3, 02-015 Warszawa

e-mail: nmazanowska@wum.edu.pl

  • Przy kwalifikacji ciężarnych do badań obrazowych ważna jest zasada „as low as reasonably achievable” (ALARA), czyli stosowanie najmniejszej możliwej dawki promieniowania dającej oczekiwany efekt diagnostyczny
  • W diagnostyce dawka promieniowania na płód nie przekracza zwykle 0,05 Gy (50 mGy). Ryzyko wad wrodzonych, nieprawidłowego rozwoju, zahamowania wzrastania lub utraty ciąży przy ekspozycji na tym poziomie nie wzrasta
  • Badanie MR u ciężarnej wykonuje się rutynowo bez podania środka kontrastowego

Diagnostyka obrazowa (poza ultrasonografią) u ciężarnych jest postrzegana jako obarczona zwiększonym ryzykiem dla płodu. Tymczasem podczas badań diagnostycznych z użyciem promieniowania jonizującego dawka na płód nie przekracza zazwyczaj 0,05 Gy (50 mGy) i nie ma żadnych danych potwierdzających zwiększenie ryzyka wad wrodzonych, nieprawidłowego rozwoju, zahamowania wzrastania lub utraty ciąży przy ekspozycji na tym poziomie. Diagnostyka z zastosowaniem metody rezonansu magnetycznego (MR – magnetic resonance) (bez środka kontrastowego) może być niekiedy badaniem z wyboru u ciężarnej, ponieważ nie wymaga ekspozycji na promieniowanie jonizujące.

Diagnostyka obrazowa w ciąży

Przeprowadzenie diagnostyki obrazowej u ciężarnej może być konieczne. Uznaną metodą diagnostyczną, praktycznie niepowodującą ryzyka dla płodu, jest badanie ultrasonograficzne. Niemniej niekiedy jest niezbędne wykonanie dodatkowych badań obrazowych wiążących się z ekspozycją na promieniowanie jonizujące. Jest to sytuacja często wywołująca niepokój zarówno u ciężarnej, jak i jej lekarza prowadzącego czy mającego wykonać badanie radiologa. Szeroko rozpowszechnione (a nieuzasadnione) przekonanie o bezwzględnie szkodliwym wpływie na płód badań obrazowych z użyciem promieniowania jonizującego często stanowi przyczynę prowadzenia opóźnionej bądź nieoptymalnej diagnostyki. Należy pamiętać, że brak rozpoznania lub błędna diagnoza u ciężarnej może być obarczona większym ryzykiem dla ciąży niż ryzyko dla płodu wynikające z ekspozycji na promieniowanie. Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników ciąża nie stanowi bezwzględnego przeciwwskazania do wykonywania niektórych badań obrazowych, pod warunkiem wykorzystania ich w sposób uzasadniony1. Wybór optymalnego w danej sytuacji badania obrazowego powinien być dokonany przez klinicystów (położnika, chirurga czy internistę) opiekujących się pacjentką po zasięgnięciu opinii lekarza radiologa, który może doradzić modyfikację techniki badania pozwalającą na minimalizację ekspozycji płodu przy zachowanej wartości diagnostycznej danej metody2. Naczelna zasada przyświecająca kwalifikacji pacjentek do badań obrazowych podczas ciąży jest określana akronimem ALARA (as low as reasonably achievable) i polega na stosowaniu najmniejszych możliwych dawek promieniowania dających oczekiwany efekt diagnostyczny.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wrażliwość płodu na promieniowanie jonizujące

Ryzyko po ekspozycji rozwijającego się płodu na promieniowanie jonizujące in utero może się wiązać z jego obumarciem, wystąpieniem wad wrodzonych, wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania, [...]

Bezpieczeństwo badań rentgenowskich

Zdjęcie rentgenowskie lub fluoroskopia w przypadku obrazowania okolic oddalonych od macicy wiąże się z niewielką ekspozycją płodu na promieniowanie rozproszone. Jeśli macica znajduje [...]

Bezpieczeństwo badań obrazowych w medycynie nuklearnej

Technika obrazowania w medycynie nuklearnej (scyntygrafia np. wentylacyjno-perfuzyjna płuc, tarczycy, kości czy nerek) polega na dożylnym podaniu radiofarmaceutyku (substancji znakowanej radioizotopem), a następnie [...]

Bezpieczeństwo obrazowania metodą rezonansu magnetycznego

Obrazowanie w MR opiera się na wykorzystaniu zjawiska magnetycznego rezonansu jądrowego. Dostępne dane obserwacyjne dotyczące ponad 1700 ciężarnych poddanych MR (<1,5 tesli) [...]

Podsumowanie

Dawka promieniowania jonizującego dla płodu zależy m.in. od rodzaju projekcji, czasu ekspozycji, odległości od płodu oraz zastosowanych osłon. Ogólnie rzecz biorąc, [...]

Do góry