Symulowanie zaburzeń somatycznych należy do powszechnych i częstych zachowań, z którymi spotykają się lekarze każdej specjalności. Sama teoretyczna wiedza o symulacji nie ułatwia ani jej potwierdzenia, ani wykluczenia. Przenikanie się w tym zjawisku elementów o charakterze psychologicznym i somatycznym utrudnia postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne oraz generuje znaczące koszty ekonomiczne i społeczne. Mimo że symulacja w takim samym stopniu dotyczy symulowania zaburzeń psychicznych, jak i somatycznych, to więcej miejsca poświęca się jej w psychiatrii niż w medycynie somatycznej. Wynika to z samego faktu psychologicznej motywacji symulacji, a nie z jej psychopatologicznych uwarunkowań. To jest powodem, że symulacja nie jest diagnozą psychiatryczną, nie jest zaburzeniem psychicznym, choć może też występować u osób chorych psychicznie. Celem artykułu jest ułatwienie lekarzom rozstrzygnięcia dylematu – czy mają do czynienia z symulacją, czy też prezentowane objawy somatyczne mogą mieć inny, nietypowy obraz kliniczny, niewyczerpujący kryteriów diagnostycznych i bardziej będą odpowiadały kategoriom psychiatrycznym: zaburzeń pod postacią somatyczną i zaburzenia pozorowanego, które mogą też być przyczyną niepełnosprawności. Nie można zapominać również o tym, że pojawiają się choroby somatyczne, których przebieg i patogeneza są nowe i nie do końca poznane, wymykające się stosowanym badaniom diagnostycznym, a znany laboratoryjny warsztat badawczy może okazać się niewystarczający. Artykuł wskazuje kierunek postępowania z osobą symulującą.

Czym jest symulacja?

Powszechne rozumienie symulacji nie różni się szczególnie od próby zdefiniowania tego zjawiska przez obowiązujące aktualnie klasyfikacje zaburzeń psychicznych DSM-5 (i wcześniejsze) American Psychiatric Association oraz ICD-10 World Health Organization.[1-3] Sam fakt, że próbą określenia, czym jest symulacja, najczęściej zajmują się psychiatrzy, może sugerować, że jest to zaburzenie szczególnie dotyczące patologii zdrowia psychicznego, co nie do końca jest prawdziwe. Chociaż symulacja jest traktowana jako celowe produkowanie lub zgłaszanie objawów nieistniejącej choroby, to może dotyczyć osób cieszących się doskonałym zdrowiem psychicznym (i fizycznym) i wcale nie musi być wynikiem zaburzenia psychicznego nie tylko z kręgu choroby psychicznej (psychozy), ale też zaburzonej osobowości. Być może to jest przyczyną, że dla wielu lekarzy stwierdzenie symulacji wydaje się zadaniem łatwym. Wypływa to z przekonania, a czasami wręcz z nadmiaru niczym nieuzasadnionej pewności, że osoba prezentująca „wyolbrzymione” lub „zmyślone” somatyczne objawy nie ma żadnych zaburzeń psychicznych i robi to w sposób całkowicie świadomy. Taka postawa diagnostyczna też może być błędna i wynika z nieumiejętności rozpoznania wchodzących w skład zaburzenia somatoformicznego (pod postacią somatyczną) takich zaburzeń, jak: