dr n. med. Aleksandra Jaroń

Choroby jamy ustnej stanowią poważny problem zdrowotny, który dotyka coraz większą część populacji. Według najnowszych badań ponad 2% społeczeństwa zmaga się z różnymi schorzeniami jamy ustnej¹. Jednak istnieje grupa pacjentów szczególnie podatnych na wystąpienie zmian patologicznych oraz nieprawidłowości metabolicznych na błonie śluzowej jamy ustnej – są to osoby z przewlekłą chorobą nerek (PChN).

Pacjenci z PChN napotykają na liczne wyzwania związane ze zdrowiem swojej jamy ustnej. Jak potwierdzają badania naukowe, ich błona śluzowa staje się bardziej podatna na rozwój zmian patologicznych, a także nieprawidłowości metaboliczne związane z zaburzeniami wodno-elektrolitowymi². W wyniku tego występuje u nich ciągłe podrażnienie toksycznymi metabolitami, które obecne są w ślinie, co dodatkowo wpływa na skłonność do suchości w jamie ustnej (tab.1)². Konsekwencją tego stanu jest częste u osób z PChN zapalenie przyzębia oraz stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej³.

Tabela 1. Zmiany w jamie ustnej u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Na podstawie poz. 2 piśmiennictwa

Równowaga wapniowo-fosforanowa a metabolizm kości i fizjologia jamy ustnej

Równowaga wapniowo-fosforanowa odgrywa kluczową rolę w metabolizmie kości oraz ogólnym funkcjonowaniu jamy ustnej, jak sugerują doniesienia literaturowe⁴. Niektóre badania wskazują jednak, że nadczynność przytarczyc u pacjentów poddawanych dializom nie wywiera istotnego wpływu na stan przyzębia oraz poziom kości wyrostków zębodołowych szczęki i żuchwy⁵. Wynik ten może oznaczać, że istnieją inne czynniki związane z przewlekłą chorobą nerek, które mają większe znaczenie dla zdrowia jamy ustnej.

Nieswoiste i związane z chorobą zmiany błony śluzowej jamy ustnej

Przewlekła niewydolność nerek sprzyja różnorodnym nieprawidłowościom błony śluzowej jamy ustnej, które mogą przyjmować formę zmian zarówno nieswoistych, jak i związanych z chorobą⁴. Wśród nich można wymienić takie jak leukoplakia, erytroplakia oraz zmiany typu liszajowatego, które są wynikiem zarówno samej choroby, jak i stosowanej farmakoterapii⁴. Obecność tych różnorodnych objawów wskazuje na kompleksowe oddziaływanie PChN na zdrowie jamy ustnej.

Wpływ farmakoterapii na występowanie zmian w jamie ustnej

Istnieje udokumentowana korelacja między stosowaniem leków moczopędnych i β-adrenolityków a występowaniem liszaja płaskiego lub zmian liszajopodobnych na błonie śluzowej jamy ustnej⁵. Pacjenci z PChN często doświadczają również owrzodzeń, włókniaków i brodawek. Obserwuje się także czarne lub owłosione języki oraz zmiany geograficzne na powierzchni języka. Osłabienie układu odpornościowego, które towarzyszy przewlekłej niewydolności nerek, może przyczyniać się do występowania infekcji wirusowych oraz owłosionej leukoplakii­. Jednym z charakterystycznych objawów na błonach śluzowych, związanych z dysfunkcją nerek, jest opisana w tej grupie pacjentów stomatopatia mocznikowa. Przypadki stomatopatii mocznikowej, które przypominają leukoplakię włochatą, zostały udokumentowane w literaturze, zwłaszcza te obecne na podniebieniu i bocznych powierzchniach języka⁶.

W literaturze istnieje wiele badań przeprowadzonych w różnych populacjach, w krajach takich jak Iran⁷, Irak⁸, Włochy⁹, Indie¹⁰ oraz Polska.

Badanie przeprowadzone w Pomorskim Uniwersytecie Medycznym (PUM) w Szczecinie

W Zakładzie Periodontologii PUM w Szczecinie, prowadzonym przez prof. dr hab. n. med. Elżbietę Dembowską, przeprowadzono badanie z udziałem pacjentów z PChN, którego celem była ocena stanu jamy ustnej, ze szczególnym uwzględnieniem zmian błony śluzowej.

Ocena stanu błony śluzowej jamy ustnej obejmowała dokładne zapisywanie rodzaju zmian, charakteru dolegliwości oraz ich lokalizacji (tab. 2). Pobrano bezpośredni wymaz z jamy ustnej, który został poddany badaniu mykologicznemu w celu potwierdzenia obecności grzybicy. W przypadku zmian pobierano również próbki do badania histopatologicznego w celu potwierdzenia lub obalenia wyników klinicznych. Oceniono występowanie stanów chorobowych błony śluzowej jamy ustnej i zmian w grupach badanych oraz liczbę zachowanych zębów. W przypadku nawracających zmian pacjenci poddawani byli kolejnym badaniom kontrolnym.

Tabela 2. Zmiany w jamie ustnej u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Na podstawie badania przeprowadzonego w PUM w Szczecinie

Ryciny 1-6 obrazują zmiany występujące u naszych pacjentów z omawianą chorobą.

Rycina 1. Język włochaty