Ostra zatorowość płucna (PE – pulmonary embolism) to groźna dla życia choroba, będąca jedną z głównych przyczyn zgonów w skali globalnej. Jej rozpoznanie jest o tyle trudne, że objawy nie są specyficzne, dlatego tak ważna jest znajomość czynników ryzyka, skal predykcyjnych i algorytmów diagnostyczno-terapeutycznych. Podstawą leczenia pacjenta z ostrą zatorowością płucną są leki przeciwkrzepliwe (heparyna niefrakcjonowana, heparyny drobnocząsteczkowe, a następnie leki doustne – antagoniści witaminy K lub tzw. nowe doustne antykoagulanty). U chorych z grupy wysokiego ryzyka koniecznie jest stosowanie dodatkowych metod, czyli systemowej trombolizy lub embolektomii chirurgicznej. W niniejszym opracowaniu przedstawiono algorytmy rozpoznawania i leczenia ostrej zatorowości płucnej na podstawie wytycznych European Society od Cardiology (ESC) dotyczących postępowania w ostrej zatorowości płucnej z 2019 r.

Epidemiologia i patofizjologia

Ostra zatorowość płucna występuje w przebiegu zwężenia lub zamknięcia tętnic płucnych (lub ich rozgałęzień) przez materiał zatorowy. Im większy jest zakres obturacji łożyska płucnego, tym większy stopień upośledzenia krążenia płucnego, a tym samym większe prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych objawów klinicznych, a nawet zgonu pacjenta. Obturacja ponad 30-50% całkowitej powierzchni przekroju tętniczego łożyska płucnego skutkuje wzrostem ciśnienia w tętnicy płucnej, co z kolei prowadzi do wzrostu objętości, a następnie ciśnienia generowanego przez prawą komorę (RV – right ventricle). Nadmierne obciążenie RV uruchamia mechanizmy kompensacyjne, które mają jednak ograniczoną pojemność, dlatego w takich warunkach dochodzi do niedokrwiennego uszkodzenia kardiomiocytów prawej komory, spadku kurczliwości, pojemności minutowej serca, a w konsekwencji nawet do dekompensacji hemodynamicznej¹. Z tego powodu cechy dysfunkcji RV stwierdzane w badaniu echokardiograficznym i laboratoryjne wykładniki uszkodzenia mięśnia sercowego mają istotne znaczenie rokownicze. Badania epidemiologiczne wskazują, że żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (VTE – venous thromboembolism), do której zalicza się PE, i zakrzepica żył głębokich (DVT – deep vein thrombosis) stanowią jedną z czterech głównych przyczyn zgonu w skali świata, z zapadalnością wynoszącą 115-269 na 100 000 osób². Dla samej zatorowości płucnej zapadalność ta, oceniona w jednym z badań wykonanych w północnych Włoszech, wynosiła 55,4 dla kobiet i 40,6 dla mężczyzn na 100 000 osób, przy czym śmiertelność wewnątrzszpitalna, mimo spadkowej tendencji obserwowanej w ostatnich latach, nadal wynosi ok. 10%³. Trzeba podkreślić, że w przypadku wielu pacjentów zmarłych z powodu zatorowości płucnej rozpoznanie zostało ustalone dopiero pośmiertnie (nawet 59%; badanie Cohena i wsp. dotyczące epidemiologii zatorowości płucnej w krajach Unii Europejskiej)⁴, dlatego też znajomość zasad rozpoznawania i leczenia zatorowości płucnej jest sprawą najwyższej wagi dla specjalisty kardiologa, a także dla specjalisty chorób wewnętrznych. Wartościowym przewodnikiem po zasadach postępowania w ostrej zatorowości płucnej są wytyczne ESC z 2019 r.⁵.