Czkawka w większości przypadków jest niegroźnym zjawiskiem fizjologicznym. Może być jednak objawem poważnych chorób wymagających pilnego leczenia. U pacjenta zgłaszającego się z powodu czkawki należy przede wszystkim wykluczyć występowanie objawów alarmowych.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• wskazać przyczyny uporczywej czkawki

• rozpocząć diagnostykę różnicową uporczywej czkawki

• leczyć uporczywą czkawkę

• rozpoznać sytuacje wymagające wysłania pacjenta z uporczywą czkawką do innych specjalistów

Wprowadzenie

Czkawka jest zjawiskiem powszechnym, w większości przypadków niegroźnym i do pewnego stopnia fizjologicznym. W niektórych przypadkach może jednak być tak uporczywa, że istotnie utrudnia codzienne funkcjonowanie, budzi niepokój pacjenta oraz zmusza go do poszukiwania pomocy lekarskiej. Zgłoszenie się pacjenta z uporczywą czkawką może wprawiać lekarza w zakłopotanie, ponieważ w większości podręczników medycznych temat ten jest pomijany. Nie ma też wytycznych postępowania w takich przypadkach, a zdarzają się sytuacje, gdy czkawka jest najsilniej eksponowanym objawem groźnej choroby, która może wymagać pilnej interwencji.

Definicje

Różni autorzy podają swoje definicje czkawki. We wszystkich powtarzają się te same elementy, ale żadna nie wydaje się kompletna. Dlatego na użytek tego artykułu proponujemy własną, choć opartą na tych samych składowych, definicję, w której rozróżniamy czynność czkania, która jest całkowicie fizjologiczna i ma charakter pojedynczy, do czkawki, w przypadku której czynność czkania powtarza się regularnie i zwykle ma charakter napadowy.

Czkanie (ang. hiccup) to czynność odruchowa, która może być wywoływana przez wiele różnych bodźców, polegająca na gwałtownym (mioklonicznym) skurczu przepony i innych mięśni wdechowych z niemal równoczesnym (opóźnionym o około 35 ms) zamknięciem głośni (zwieraniem strun głosowych), czemu towarzyszy charakterystyczny dźwięk.

Czkawka, czyli napad czkania (ang. hiccup bout, łac. singultus), to regularnie powtarzające się czkanie, które występuje z częstotliwością od 2 do 60 razy na minutę i trwa zwykle dłużej niż kilka minut.

Odruch czkania

Pomimo powszechności zjawiska odruch czkania nie został dokładnie poznany. Według jednej z koncepcji jest on filogenetycznie bardzo starym odruchem, pozostałością formy oddychania płazów, które wciągają wodę do skrzeli w sposób przypominający czkanie ssaków.¹ W rozwoju płodowym człowieka czkanie pojawia się wcześniej niż właściwe ruchy oddechowe, co pośrednio potwierdza tę koncepcję. Krytycy tej teorii łączą występowanie czkawki w okresie płodowym z okresem mielinizacji nerwów przeponowych.