Hipogonadyzm u mężczyzn spowodowany jest obniżeniem wydzielania i działania testosteronu. W leczeniu należy uwzględnić wiek pacjenta i przyczynę choroby. Priorytetem u młodych mężczyzn jest uzyskanie lub utrzymanie prawidłowej spermatogenezy, u starszych natomiast prowadzi się leczenie zastępcze testosteronem.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• wymienić wskazania do rozpoczęcia leczenia testosteronem
• rozpocząć leczenie testosteronem
• rozpoznać przeciwwskazania do leczenia testosteronem
• rozpoznać działania uboczne wymagające odstawienia testosteronu
• przedstawić przykłady niewłaściwego stosowania testosteronu

Wprowadzenie

Hipogonadyzm u mężczyzn jest spowodowany obniżeniem wydzielania i działania testosteronu (T). W zależności od przyczyny mogą mu towarzyszyć zaburzenia płodności. Szacuje się, że choroba ta może występować nawet u 10% dorosłych mężczyzn. Prawidłowa czynność jąder i stężenia T są niezbędne do harmonijnego rozwoju i dojrzewania płciowego, natomiast w wieku dorosłym odpowiadają za funkcje rozrodcze, seksualne oraz wpływają na stan psychiczny i metabolizm.

Rodzaje hipogonadyzmu

Hipogonadyzm dzieli się na:

• pierwotny (hipergonadotropowy) – związany z upośledzeniem czynności jąder
• wtórny (hipogonadotropowy) – związany z upośledzoną czynnością układu podwzgórzowo-przysadkowego
• obwodowy – związany z zaburzeniami reaktywności tkanek na androgeny (polimorfizm genu dla receptora androgenowego) lub zaburzeniami ich metabolizmu.

W ostatnich latach rozróżnia się również inne postacie hipogonadyzmu u mężczyzn:

• hipogonadyzm późny (LOH), związany z wiekiem
• czynnościowy hipogonadyzm hipogonadotropowy, związany z zaburzeniami ogólnoustrojowym, jak stres, otyłość, wysiłek fizyczny, używki.

Szczegółowe przyczyny przedstawiono w tabeli 1. Podział ten ułatwia diagnostykę hipogonadyzmu. Istnieją także postaci mieszane, gdy upośledzona jest zarówno czynność jąder, jak i układu podwzgórzowo-przysadkowego (hipogonadyzm w przebiegu hemochromatozy, leczenia glikokortykosteroidami, a także związany ze starzeniem).

Postacie kliniczne i objawy hipogonadyzmu

Charakterystyczne objawy hipogonadyzmu opisano w tabeli 2. Obraz kliniczny zależy od wieku, w którym doszło do powstania niedomogi endokrynnej jąder. Jeśli hipogonadyzm rozwija się w okresie przedpokwitaniowym, dominuje brak dojrzewania lub opóźni...

Hipogonadyzm hipergonadotropowy (pierwotny)

Hipogonadyzm hipergonadotropowy jest wywołany uszkodzeniem gonad – pierwotnym lub w przebiegu chorób ogólnoustrojowych. W drugim przypadku dominują zwykle kliniczne objawy choroby podstawowej, a objawy hipogonadyzmu schodzą na drugi plan. Hipogona...