Sympozjum: kardiodiabetologia

Nadciśnienie u chorych z cukrzycą i zespołem metabolicznym. Patofizjologia i nowości terapeutyczne

Sudha Ganne, MD

Surender K. Arora, MD

Olena Dotsenko, MD

Samy I. McFarlane, MD, MPH

Adam Whaley-Connell, DO, MSPH

Internal Medicine, Division of Nephrology, University of Missouri-Columbia School of Medicine, One Hospital Drive, Columbia, USA

Hypertension in People with Diabetes and the Metabolic Syndrome: Pathophysiologic Insights and Therapeutic Update Current Diabetes Reports 2007, 7:208-217

Tłum. lek. med. Justyna Trelewicz

Adres do korespondencji: Adam Whaley-Connell, DO, MSPH, Internal Medicine, Division of Nephrology, University of Missouri-Columbia School of Medicine, MA436, DC043.0, One Hospital Drive, Columbia, MO 65212, USA. E-mail: whaleyconnella@health.missouri.edu

W skrócie

W XXI w. grozi nam epidemia nadciśnienia tętniczego i cukrzycy typu 2. Te dwie choroby są składowymi zespołu metabolicznego. Udowodniono już związek pomiędzy nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą typu 2 i innymi nieprawidłowościami naczyniowymi i metabolicznymi, tworzącymi zespół metaboliczny. W USA na nadciśnienie tętnicze choruje blisko 70 mln osób, a na całym świecie ponad 1 mld. Na zespół metaboliczny cierpi 44% Amerykanów powyżej 60 r.ż. i chorych stale przybywa. Nadciśnienie tętnicze związane z zespołem metabolicznym ma pewne charakterystyczne cechy; coraz więcej doniesień potwierdza wpływ aktywacji tkankowego układu renina-angiotensyna na dysfunkcję śródbłonka, wystąpienie mikroalbuminurii, insulinooporności, a w konsekwencji na zwiększenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i przewlekłej niewydolności nerek. Traktowanie nadciśnienia tętniczego jako choroby metabolicznej i jednocześnie naczyniowej wyznacza nowe kierunki leczenia.

Wprowadzenie

Zespół metaboliczny jest definiowany jako zbiór wzajemnie powiązanych lipidowych i nielipidowych czynników ryzyka, predysponujących do wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej i przewlekłej niewydolności nerek. Mimo że różne gremia ekspertów podają różne definicje tego zespołu (tab. 1), do jego podstawowych składowych niezmiennie zalicza się otyłość brzuszną, nadciśnienie tętnicze i nietolerancję glukozy lub cukrzycę; ponadto uwzględnia się stany zapalne i zwiększoną krzepliwość krwi (nie włączono ich jednak do definicji). Największe znaczenie w patogenezie zespołu metabolicznego ma insulinooporność i hiperinsulinemia. Wraz z narastaniem epidemii otyłości i cukrzycy typu 2 zdumiewająco rośnie liczba rozpoznań zespołu metabolicznego.

Z uwagi na niewielkie różnice w kryteriach diagnostycznych zespołu metabolicznego dane o chorobowości różnią się zależnie od kontynentu i populacji. Dowody pochodzące z badania San Antonio1 i badania Insulin Resistance Atherosclerosis Study2 świadczą, że kryteria WHO są skuteczniejsze w wykrywaniu cukrzycy typu 2, podczas gdy kryteria National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III (NCEP ATP III) są lepsze w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Szacuje się, że ok. 44% Amerykanów powyżej 60 r.ż. spełnia kryteria zespołu metabolicznego ustalone przez NCEP ATP III. Chorobowość związana z zespołem metabolicznym rośnie z wiekiem i dotyczy 44% osób w wieku 60-69 lat w porównaniu z zaledwie 7% osób w wieku 20-29 lat. Ponadto jest ona wyższa w niektórych grupach etnicznych, szczególnie wśród Latynosów.3 Mamy wiele dowodów na związek zespołu metabolicznego ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, nawet jeśli początkowo te choroby i cukrzyca nie występują, a także dowody na związek z przewlekłą niewydolnością nerek.3-10 Nic w tym dziwnego, ponieważ składowe zespołu metabolicznego są niezależnymi czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i przewlekłej niewydolności nerek, a nagromadzenie takich czynników u jednej osoby zwiększa to ryzyko.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Patogeneza nadciśnienia tętniczego jako składowej zespołu metabolicznego

Hiperinsulinemia i nadciśnienie tętnicze często współwystępują w zespole metabolicznym i nierzadko mają podłoże genetyczne. Ponieważ u chorych na nadciśnienie powszechnie występuje [...]

Predyspozycja genetyczna

Podłoże genetyczne związku nadciśnienia tętniczego z insulinoopornością zostało dobrze udokumentowane w modelach zwierzęcych. Insulinooporność i hiperinsulinemię stwierdzono u szczurów z nadciśnieniem [...]

Zależne od śródbłonka upośledzenie rozszerzania naczyń

Chorzy z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym mają większą skłonność do rozwoju cukrzycy typu 2 niż osoby zdrowe. Tę predyspozycję odzwierciedla zmniejszona zdolność [...]

Aktywacja układu współczulnego

Dane z badań na ludziach i zwierzętach wskazują, że zwiększona aktywność układu współczulnego może być istotnym czynnikiem pośredniczącym w rozwoju nadciśnienia [...]

Pobudzenie układu RAAS

Insulinooporność nie tylko aktywuje układ RAAS w tkance tłuszczowej, ale też nasila jego aktywację układową.9,14,18,21 Przyjmuje się, że zwiększone stężenie wolnych [...]

Rola otyłości trzewnej

Otyłość trzewną charakteryzuje większe odkładanie się tkanki tłuszczowej w górnych i środkowych partiach ciała. Jest ona skorelowana z insulinoopornością.11 Ponadto otyłość [...]

Zaburzenia w układzie peptydów natriuretycznych

Układ peptydów natriuretycznych składa się z przedsionkowego peptydu natriuretycznego (ANP – atrial natriuretic peptide), peptydu natriuretycznego typu B (BNP – brain [...]

Znaczenie kliniczne

Według danych z NHANES 17% pięćdziesięciolatków choruje na cukrzycę typu 2, a u 85% z nich rozpoznaje się zespół metaboliczny.36 Umieralność [...]

Leczenie

Chorzy na nadciśnienie tętnicze i zespół metaboliczny są bardziej narażeni na rozwój przewlekłej niewydolności nerek i chorób sercowo-naczyniowych ze względu na [...]

Wnioski

Związek między nadciśnieniem i cukrzycą typu 2 w zespole metabolicznym jest złożony i obejmuje wiele współdziałających układów przyczyniających się do wzrostu [...]

Do góry