Wprowadzenie

Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC – European Society of Cardiology) od kilkunastu lat regularnie publikuje aktualne zalecenia dotyczące rozpoznawania i leczenia niewydolności serca. Po raz pierwszy, w formie skromnego, 10-stronicowego opracowania, ukazały się one w 1995 r. i obejmowały jedynie zagadnienia związane z rozpoznawaniem przewlekłej niewydolności serca. Dwa lata później opublikowano standardy kompleksowego leczenia chorych z przewlekłą niewydolnością serca. Dopiero z perspektywy lat można docenić ich znaczenie. Oto bowiem ESC zaproponowało ujednolicenie zasad postępowania w niejednorodnym zespole klinicznym, który na co dzień jest wielkim wyzwaniem dla lekarzy.

Wieki postęp w kardiologii co roku przynosi nowe doświadczenia, często zmuszające do radykalnej zmiany dotychczasowego podejścia do pacjenta. Wiedza zdobywana podczas przeprowadzania dużych badań klinicznych powinna jak najszybciej znaleźć odzwierciedlenie w zaleceniach. Taki był zamysł powołanej w sierpniu 2006 r. Grupy Roboczej ESC, która zdecydowała się przedstawić nową formułę dokumentu, poświęconego zarówno przewlekłej, jak i ostrej niewydolności serca. Zaproponowano również nową klasyfikację niewydolności serca, opracowaną w oparciu o objawy kliniczne. Realizacja tego pomysłu trwała prawie 2 lata i po wielu burzliwych spotkaniach, licznych konsultacjach i korektach, na początku kwietnia 2008 r. powstała ostateczna wersja nowych Wytycznych Rozpoznawania i Leczenia Ostrej i Przewlekłej Niewydolności Serca, zaakceptowana także przez Europejskie Towarzystwo Intensywnej Opieki Medycznej (ESICM – European Society of Intensive Care Medicine).

Definicja i klasyfikacja niewydolności serca

Podanie uniwersalnej, prostej definicji niewydolności serca, obejmującej wszystkie aspekty etiologii, złożonej patofizjologii i zróżnicowanego obrazu klinicznego prawdopodobnie jest niemożliwe. Dlatego zaproponowano definicję mającą zastosowanie w codziennej praktyce. Zgodnie z nią niewydolność serca określa się jako zespół kliniczny, w którym u chorego stwierdza się typowe dla niewydolności serca objawy podmiotowe (duszność w spoczynku lub podczas wysiłku, zmęczenie, obrzęki kończyn) i przedmiotowe (tachykardię, tachypnoe, zastój nad płucami, wysięk w opłucnej, poszerzone żyły szyjne, obrzęki obwodowe, powiększenie wątroby). Co ważne, cechą charakterystyczną jest nieprawidłowa budowa lub czynność serca potwierdzona w badaniu echokardiograficznym, radiologicznym (powiększona sylwetka serca), rytm cwałowy w badaniu fizykalnym lub podwyższone stężenie peptydów natriuretycznych. Oznaczanie stężenia peptydów natriuretycznych po raz pierwszy uznano za metodę obiektywną, pozwalającą na potwierdzenie dysfunkcji miokardium. Uzupełnieniem definicji niewydolności serca jest tabela zawierająca przykłady najczęstszych objawów klinicznych niewydolności serca.