Terapia biologiczna niewątpliwie przyczyniła się do zrewolucjonizowania leczenia nieswoistych chorób zapalnych jelit: choroby Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Leczenie za pomocą antagonistów czynnika martwicy nowotworu α nie jest jednak wolne od działań niepożądanych. W niniejszym artykule omówiono potencjalne działanie hepatotoksyczne tych leków, obejmujące przejściową hiperaminotransferazemię, polekowe uszkodzenie wątroby, polekowe autoimmunologiczne zapalenie wątroby, autoimmunologiczne zapalenie wątroby oraz reaktywację zakażeń wirusami hepatotropowymi.

Wprowadzenie

Polekowe uszkodzenie wątroby (DILI – drug-induced liver injury), chociaż w skali globalnej nie jest najczęstszą chorobą tego narządu, nieustannie wzbudza zainteresowanie naukowców i klinicystów. Wynika to z nieprzewidywalności występowania i przebiegu DILI oraz dużych trudności diagnostycznych i terapeutycznych. Należy pamiętać o relatywnie dużej umieralności z powodu DILI w porównaniu z chorobami wątroby wywołanymi przez inne czynniki etiologiczne.

Większość przypadków DILI rozwija się w mechanizmie idiosynkrazji. Ten rodzaj uszkodzenia wątroby jest bardzo nieprzewidywalny, nie zależy od dawki leku i pojawia się u osób predysponowanych w różnym czasie od rozpoczęcia leczenia.

Drugi typ DILI ma związek z toksycznością bezpośrednią i zależy od dawki leku – pojawia się po przekroczeniu dawki toksycznej.

Rozpoznanie DILI nie należy do łatwych. Pomocne są kryteria Roussel Uclaf Causality Assessment Method (RUCAM) uaktualnione w 2016 r.¹ RUCAM to narzędzie opracowane przez grono ekspertów, służące do oceny przypadków podejrzanych o DILI oraz o uszkodzenie wątroby wywołane ziołami i/lub suplementami (HILI – herb-induced liver injury). RUCAM zawiera punktową ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia DILI/HILI z podziałem na typy uszkodzenia wątroby: wątrobowokomórkowy, cholestatyczny i mieszany.¹ Współczynnik R jest obliczany jako iloraz aktywności aminotransferazy alaninowej (AlAT – alanine aminotransferase)/fosfatazy zasadowej. Jeśli R wynosi ≥5, wówczas mamy do czynienia z uszkodzeniem wątrobowokomórkowym, a jeśli R ≤2, to z uszkodzeniem cholestatycznym. R zawierający się w przedziale 2-5 świadczy natomiast o uszkodzeniu mieszanym. W tabeli 1 przedstawiono kryteria świadczące o DILI z wątrobowokomórkowym typem uszkodzenia wątroby. W zależności od liczby punktów ryzyko wystąpienia DILI może być wykluczone, mało prawdopodobne, możliwe, prawdopodobne i bardzo prawdopodobne. Tabela 2 dotyczy uszkodzenia cholestatycznego i mieszanego wątroby, a w tabeli 3 zaprezentowano diagnostykę różnicową DILI.