Leukopenia, czyli poziom leukocytów poniżej normy, to częste odchylenie stwierdzane w morfologii. Bywa przypadkowym znaleziskiem badań zleconych z przyczyny innej niż hematologiczna. Zazwyczaj jej diagnostyka może być prowadzona w warunkach ambulatoryjnych. Jest jednak kilka sytuacji, gdy zagrożone jest życie pacjenta.

Wprowadzenie

W codziennej praktyce lekarskiej najczęściej mamy do czynienia z leukopenią wtórną. Występuje ona w przebiegu innych chorób ogólnoustrojowych wywierających wpływ na funkcjonowanie szpiku, czego efektem mogą być zmiany w morfologii krwi. W zależności od badania podmiotowego i przedmiotowego oraz wyniku morfologii podejmowana jest decyzja dotycząca dalszej diagnostyki. Zazwyczaj diagnostyka leukopenii może być prowadzona w warunkach ambulatoryjnych. Jest jednak kilka sytuacji, kiedy zagrożone jest życie pacjenta. Wówczas w trybie pilnym powinien on zostać skierowany na dalszą diagnostykę i leczenie na oddziale hematologicznym.

Diagnostyka

Leukopenia to zmniejszenie całkowitej liczby leukocytów poniżej normy, która wynosi 4-10 g/l. To wartość prawidłowa dla 95% populacji, co wynika z definicji normy przyjętej jako +/- 2 odchylenia standardowe. Zatem u 5% populacji można stwierdzić nieprawidłowy wynik badania, tzn. u 2,5% leukopenię i u 2,5% leukocytozę, mimo że są to ludzie zdrowi. Rozpoczynając diagnostykę leukopenii, należy pamiętać, że pewne nieprawidłowości mogą wynikać z błędów przedlaboratoryjnych lub laboratoryjnych, np. gdy próbka krwi trafia do laboratorium po kilku godzinach od pobrania. Dlatego przed rozszerzeniem diagnostyki warto po prostu powtórzyć badanie.

Leukocyty, czyli krwinki białe (WBC – white blood cells), to grupa komórek, która w organizmie człowieka pełni bardzo ważną rolę – odpowiada za walkę z infekcjami. Leukocyty stanowią niejednorodną grupę złożoną z 5 subpopulacji: granulocytów (neutrofili, eozynofili, bazofili) oraz limfocytów i monocytów. Pierwsze trzy linie (neutrofile, eozynofile i bazofile) zaliczane są do komórek z ziarnistościami. Po wybarwieniu mają różną barwę – fioletową, czerwoną i czarną. Termin „leukopenia” informuje zatem o zmniejszeniu całkowitej liczby leukocytów w stosunku do normy, jednak bez określenia, której frakcji dotyczy.¹ Podczas morfologii krwi, w zależności od możliwości laboratorium, możemy wykonać tzw. krótką morfologię, w której oznacza się jedynie podstawowe wartości, takie jak liczba leukocytów, erytrocytów, płytek krwi, poziom hemoglobiny i hematokryt. Dokładniejsze badanie uwzględnia rozdział leukocytów. Rozdział ten może dotyczyć podziału na 3 frakcje – neutrofile i limfocyty oraz na pozostałe komórki, takie jak monocyty, eozynofile i bazofile, określane jako MID. Jeszcze dokładniejsza analiza polega na rozdziale leukocytów na 5 frakcji, z określeniem bardzo młodych form komórek włącznie. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w morfologii, i to nie tylko w linii leukocytarnej, koniecznie należy wykonać ocenę mikroskopową rozmazu. To proste i tanie badanie dostarcza wielu informacji i stanowi podstawę do dalszych decyzji terapeutycznych. Ocenę rozmazu krwi obwodowej w mikroskopie może przeprowadzić diagnosta laboratoryjny lub hematolog. Przyczyną leukopenii jest najczęściej neutropenia oraz limfocytopenia. Obniżony poziom monocytów nie wpływa zazwyczaj na całkowitą liczbę leukocytów.