Stwardnienie guzowate – diagnostyka i leczenie

prof. nadzw. dr hab. n. med. Katarzyna Kotulska1
prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak1,2

1Klinika Neurologii i Epileptologii, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa

2Klinika Neurologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Adres do korespondencji: prof. nadzw. dr hab. n. med. Katarzyna Kotulska, Klinika Neurologii i Epileptologii, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa, e-mail: dyr.naukowy@czd.pl

Stwardnienie guzowate to rzadka, uwarunkowana genetycznie choroba, w przebiegu której obserwuje się zmiany skórne oraz zmiany dysplastyczne i/lub rozrostowe w różnych narządach. Choroba charakteryzuje się też bardzo wysokim ryzykiem rozwoju padaczki i zaburzeń neuropsychiatrycznych. W artykule omówiono zasady postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w stwardnieniu guzowatym zgodnie z najnowszymi rekomendacjami polskimi i międzynarodowymi.

Wprowadzenie

Stwardnienie guzowate (TSC – tuberous sclerosis), zwane inaczej chorobą Bourneville’a-Pringle’a, zaliczane jest do dysplazji neuroektomezodermalnych, czyli fakomatoz lub chorób skórno-nerwowych. TSC stanowi chorobę rzadką, ale wśród chorób monogenowych – jedną z częściej występujących, gdyż dotyka 1 na 6000 żywo urodzonych dzieci.1,2

Cechą charakterystyczną TSC jest współwystępowanie zmian skórnych oraz zmian dysplastycznych i/lub rozrostowych w różnych narządach, przede wszystkim w układzie nerwowym, sercu, nerkach, wątrobie, narządzie wzroku i innych.1 Bardzo częsty objaw choroby stanowi padaczka, u znacznej części pacjentów dochodzi także do upośledzenia umysłowego.3

W ostatnich latach wiedza na temat TSC szybko się pogłębia, a co za tym idzie – zmieniają się też możliwości jego leczenia. Poznanie roli szlaku ssaczego białka docelowego dla rapamycyny (mTOR – mammalian target of rapamycin) w patogenezie tej choroby, badania dotyczące rozwoju padaczki i jej związku z upośledzeniem umysłowym, a także coraz większe możliwości wczesnego rozpoznawania choroby doprowadziły do opracowania metod leczniczych, które w dużym stopniu zmieniają naturalny przebieg TSC.

Przebieg choroby

 

Do najczęstszych objawów spotkanych u pacjentów z TSC należą: padaczka, upośledzenie umysłowe, guzy korowe i podkorowe mózgu (CT – cortical tubers), guzki podwyściółkowe (SEN – subependymal nodules), gwiaździaki podwyściółkowe olbrzymiokomórkowe (SEGA – subependymal giant cell astrocytomas) (ryc. 1), guzy nerek o typie angiomyolipoma (AML), zmiany płucne o typie lymphangioleiomyomatosis (LAM), guzy serca, torbiele nerek, guzy AML w wątrobie, plamy odbarwieniowe na skórze (ryc. 2), zmiany skórne o typie angiofibroma (AF) na twarzy (ryc. 3), płaskie włókniaki okolicy czołowej, skóra szagrynowa oraz guzki okołopaznokciowe Koenena (ryc. 4).1-3

Niektóre objawy TSC rozwijają się już u płodów. Są to przede wszystkim guzy serca o typie mięśniaka prążkowanokomórkowego (rhabdomyoma), które można wykryć podczas rutynowego badania echokardiograficznego płodu. Zmiany w mózgu o typie SEN oraz CT ...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Rozpoznanie

Inną metodą pewnego rozpoznania TSC jest potwierdzenie w molekularnym badaniu genetycznym patogennej mutacji w genach TSC: TSC1 lub TSC2.

Dziedziczenie

TSC jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną autosomalnie dominująco. Przypadki rodzinne stanowią ok. ⅓ wszystkich TSC, pozostałe są sporadyczne lub wynikają z [...]

Patogeneza

Geny TSC1 i TSC2 należą do tzw. supresorów nowotworzenia, wpływają na wzrost i proliferację komórek, a także ich dojrzewanie i różnicowanie. [...]

Diagnostyka w przypadku podejrzenia TSC

Podejrzenie TSC u płodu można wysunąć, jeśli w badaniu echokardiograficznym stwierdzi się guzy serca, szczególnie mnogie, które niemal zawsze są związane [...]

Zalecane badania kontrolne u pacjentów z TSC

Badania obrazowe mózgu (MR lub TK) należy wykonywać u każdego dziecka i młodego dorosłego do 25 r.ż. co 1-3 lata, zależnie [...]

Postępowanie

Pierwsze napady padaczki u osób z TSC występują zwykle ok. 3-5 m.ż., przy czym początkowo mają zazwyczaj charakter napadów ogniskowych, często [...]

Zalecenia dotyczące leczenia inhibitorami mTOR

Leczenie inhibitorem mTOR powinno być prowadzone w wyspecjalizowanym ośrodku, z dostępem do badań farmakokinetycznych i obrazowych, w tym badań z zastosowaniem [...]
Do góry