Wprowadzenie

Do zakresu obowiązków zarówno pediatry, jak i lekarza rodzinnego należy wykonanie podstawowego badania przesiewowego, mającego na celu wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości narządu wzroku u małego dziecka. Pierwsza taka ocena okulistyczna powinna być przeprowadzona zaraz po porodzie, przy okazji wykonania zabiegu Credégo w ramach profilaktyki zakażeń przedniego odcinka oka. Do jej wykonania niezbędny jest jedynie czujny wzrok pediatry, a tylko niekiedy oftalmoskop. Można wyróżnić 10 podstawowych objawów, które powinny skłonić lekarza do skierowania dziecka na pełne badanie okulistyczne, przy czym pierwsze trzy z nich stanowią wskazanie do bezzwłocznego działania. Do tych objawów należą:

• biała źrenica
• opadnięcie powieki
• powiększenie wymiaru rogówki
• nadmierne łzawienie
• zez
• oczopląs
• nieprawidłowe ustawienie głowy
• szczelina tęczówki
• anizokoria
• wcześniactwo.

Stwierdzenie większości z powyższych objawów nie nastręcza poważniejszych trudności ani nie wymaga zastosowania specjalnego sprzętu. Celem niniejszego artykułu jest omówienie kilku dodatkowych testów, które w zasadniczy sposób uzupełnią badanie, poszerzając je o nowe informacje.

Ocena odblasków z dna oka

Ocena źrenic pod kątem asymetrii odblasku z dna oka powinna być przeprowadzana rutynowo przy każdej wizycie dziecka do ukończenia 3 roku życia. Jest ona szybka, prosta i przede wszystkim możliwa do przeprowadzenia u najmłodszych pacjentów. Test ten wykorzystuje zjawisko odbicia światła rzutowanego na siatkówkę i jego powrotu do oka obserwatora przez aperturę oftalmoskopu. Padające światło musi na swej drodze pokonać ośrodki optyczne, czyli film łzowy, rogówkę, ciecz wodnistą w przedniej komorze, soczewkę i ciało szkliste. Jakikolwiek czynnik, który staje na drodze wiązki światła lub je rozprasza, powoduje, że refleks staje się nieprawidłowy.

Najważniejszym celem oceny czerwonego refleksu z dna oka jest ewentualne wykrycie objawu białej źrenicy. Każda z jego przyczyn może stanowić zagrożenie dla wzroku, a nawet życia dziecka.

Do najczęstszych przyczyn objawu białej źrenicy należą:

• siatkówczak
• zaćma wrodzona
• hiperplazja ciała szklistego
• odwarstwienie siatkówki
• toksoplazmoza
• szczelina naczyniówki.

Siatkówczak (retinoblastoma)

Głównym celem oceny czerwonego refleksu u najmłodszych pacjentów jest badanie w kierunku obecności siatkówczaka. Jest to najczęstszy wewnątrzgałkowy nowotwór złośliwy wieku dziecięcego, który przy braku odpowiedniego wczesnego leczenia często ma ś...