Wprowadzenie

Oznaczanie w surowicy stężenia transaminaz (aminotransferaz) – alaninowej (AlAT) i asparaginowej (AspAT) – jest częścią podstawowego panelu badań laboratoryjnych wykonywanych u dzieci w przypadku występowania różnych objawów klinicznych. Badanie to jest wykonywane też na przykład przed zabiegiem chirurgicznym w celu oceny funkcji wątroby. Aminotransferazy są normalnie wydalane przez wątrobę (przewaga AlAT), także przez nerki, mięsień sercowy i mięśnie szkieletowe (AspAT przede wszystkim pochodzenia mięśniowego). Zwiększone stężenie transaminaz, co należy zaznaczyć już na wstępie, występuje nie tylko w schorzeniach wątroby, ale także w przebiegu schorzeń mięśni szkieletowych, w pewnych zespołach chorobowych, zatruciu lekami, w przebiegu prowadzonej farmakoterapii i wielu innych sytuacjach klinicznych.

Transaminazy (aminotransferazy)

Aminotransferazy alaninowa i asparaginowa są wewnątrzkomórkowymi enzymami produkowanymi głównie przez hepatocyty, a ich zwiększone stężenie w surowicy sugeruje przede wszystkim uszkodzenie komórek wątrobowych. Aminotransferaza alaninowa występuje głównie w hepatocytach, ale także w nerkach, komórkach mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego, jako enzym wyłącznie cytoplazmatyczny, a jej zwiększone stężenie w surowicy jest bardziej specyficzne dla uszkodzenia komórek wątrobowych niż zwiększone stężenie AspAT w surowicy. Aminotransferaza asparagninowa, poza komórką wątrobową, występuje także (choć w mniejszym stężeniu) w komórkach mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego, w nerkach, mózgu, trzustce, płucach, erytrocytach; w 60-80% związana jest z wewnętrzną błoną mitochondrialną (resztę stanowi jej frakcja cytoplazmatyczna). Stężenie aminotransferaz w surowicy – w konkretnym momencie – zależy od ich wytwarzania w różnych narządach, ale także od ich czasu półtrwania, który jest dłuższy dla AlAT niż dla AspAT.¹

Odzwierciedleniem stanu nieznacznego uszkodzenia komórek wątrobowych jest istotne zwiększenie aktywności AlAT i nieznaczne zwiększenie lub pozostająca w normie aktywność AspAT. Znaczne uszkodzenie komórek wątrobowych prowadzi do nieznacznego zwiększenia lub pozostawania bez zmian aktywności AlAT i znacznego zwiększenia aktywności AspAT.

Poza czynnikami chorobowymi na stężenie transaminaz w surowicy wpływają też inne pozawątrobowe czynniki. Po nasilonym wysiłku fizycznym stężenie AspAT może być zwiększone (przejściowo) nawet trzykrotnie, a stężenie AlAT jest mniejsze po wysiłku na...

Dla AlAT charakterystyczna jest zmienność dobowa stężenia w surowicy – największe jest po południu, a najniższe w nocy. Dla stężenia AlAT i AspAT charakterystyczna jest też zmienność ich wartości z dnia na dzień – i tak dla AspAT różnice te wynosz...