Psychiatria sportowa
Zespół stresu pourazowego w sporcie – istotne fakty kliniczne
Dr n. med. Piotr Wierzbiński
Sportowcy, podobnie jak populacja ogólna, są narażeni na traumatyczne wydarzenia, co może prowadzić do długotrwałego cierpienia psychologicznego i psychosomatycznego. Wydarzenia traumatyczne w sporcie cechują się niekiedy odmienną charakterystyką, ale w danej dyscyplinie mogą być tak silne, że spowodują rozwój zespołu stresu pourazowego (PTSD). W przypadku sportowców negatywnie wpływa on na wykonanie wyczynu oraz wyraźnie zaburza przebieg dotychczasowej kariery.
Zespół stresu pourazowego (posttraumatic stress disorder – PTSD) to poważny problem psychiatryczny i w porównaniu z innymi zaburzeniami psychicznymi dość często występujący. Zaburzenie to jest reakcją na stresujące, traumatyczne wydarzenie lub sytuację, która dla danej osoby jest na tyle silna, że spowoduje powstanie objawów typowych dla PTSD. U osób z zespołem stresu pourazowego często występują inne zaburzenia psychiczne oraz somatyczne. Ma on istotny wpływ na funkcjonowanie społeczne, wyraźnie je upośledzając.
Kryteria diagnostyczne
PTSD jako kategoria diagnostyczna wprowadzony został w 1980 roku, kiedy ukazało się trzecie wydanie klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Przez wiele lat zaburzenie to było zaliczane do grupy zaburzeń lękowych i tak jest do chwili obecnej w przypadku Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. W ICD-10 PTSD zalicza się do zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem i pod postacią somatyczną. W obecnie obowiązującej piątej wersji klasyfikacji DSM zaburzenie to umieszczone zostało w nowo utworzonym dziale „zaburzenia związane z traumą i stresem”.
Na podstawie DSM-5 należy stwierdzić, że zasadniczymi cechami zaburzenia stresu pourazowego są:
- bezpośrednie doświadczenie,
- wielokrotna ekspozycja lub bycie świadkiem bardzo stresującego wydarzenia,
- ponowne przeżywanie symptomów, które pojawiły się w czasie działania silnego stresora,
- unikanie sytuacji, które mają związek lub kojarzą się z traumatyczną sytuacją.
Dodatkowo pojawiają się liczne objawy związane z pobudzeniem, takie jak drażliwość, nadmierna czujność, zaburzenia snu, zaburzenia koncentracji uwagi i pamięci. Ponadto w DSM-5 wprowadzono również kryterium dotyczące gorszego funkcjonowania w zakresie czynności poznawczych i nastroju. Kryją się pod tym takie objawy jak zawężenie afektu, ciągłe, często nieuzasadnione, obwinianie siebie i innych, derealizacja oraz objawy konwersyjno-dysocjacyjne.[1] Kryteria diagnostyczne PTSD według ICD-10 przedstawiono w tabeli 1.[2]
