Wybity ząb – co robić, by zwiększyć szanse na jego uratowanie?

W codziennej praktyce stomatologicznej zdarzają się sytuacje, które wymagają natychmiastowej reakcji, niezależnie od innych okoliczności, takich jak pełny grafik czy ewentualne opóźnienia. Jednym z takich przypadków jest zwichnięcie całkowite zęba po urazie. 

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na rokowanie jest czas, przez jaki ząb pozostaje poza zębodołem. Dlatego pacjent z wybitym zębem powinien zostać przyjęty niezwłocznie, a lekarz musi wdrożyć odpowiednie postępowanie diagnostyczne i lecznicze. 

Co dzieje się z wybitym zębem? 

Bezpośrednio po urazie dochodzi do niedokrwienia ozębnej i miazgi. Dodatkowo, jeśli ząb był przechowywany w nieodpowiednich warunkach, może dojść do: 

1. wysuszenia zęba 

2. kolonizacji bakteriami jego powierzchni 

3. mechanicznego lub chemicznego uszkodzenia komórek ozębnej 

Te czynniki prowadzą do obumierania ozębnej, co znacznie pogarsza rokowanie. 

Jakie są szanse na uratowanie zęba? 

Badania pokazują, że jeśli czas przebywania zęba poza zębodołem nie przekracza godziny i był on przechowywany w odpowiednim środowisku, istnieje szansa na częściowe, a nawet całkowite wygojenie ozębnej. Za optymalne środowisko przechowywania uważa się: 

1. roztwór soli Hanka 

2. mleko 

3. sól fizjologiczną 

4. płyn do soczewek kontaktowych 

5. ślinę 

Opóźniona replantacja jest możliwa, ale wiąże się z ryzykiem resorpcji korzenia i ankylozy. Mimo to jest zalecana, ponieważ zapobiega zahamowaniu wzrostu wyrostka zębodołowego i ułatwia późniejszą odbudowę protetyczną. 

Aby zachować prawidłową linię brzegu kości wyrostka zębodołowego, ważne jest ścisłe monitorowanie poziomu replantowanego zęba. W przypadku ankylozy i reinkluzji u dzieci poniżej 15. roku życia konieczne może być dekoronowanie zęba. 

Kiedy nie replantować zęba? 

Są sytuacje, w których replantacja nie jest wskazana: 

1. Ząb mleczny 

2. Znaczne zniszczenie próchnicowe zęba 

3. Uszkodzenie przyzębia brzeżnego, uniemożliwiające prawidłowe podparcie zęba 

4. Choroby ogólnoustrojowe, np. leczenie immunosupresyjne czy przebyte infekcyjne zapalenie wsierdzia 

Diagnostyka zwichnięcia całkowitego zęba 

Przy całkowitym zwichnięciu w jamie ustnej widoczny jest pusty zębodół wypełniony skrzepem. Badanie radiologiczne ujawnia przejaśnienie w miejscu korzenia. W diagnostyce kluczowe jest również wykluczenie złamania wyrostka zębodołowego na zdjeciu RTG. 

Pierwsze kroki w gabinecie stomatologicznym 

Postępowanie lekarza zależy od: 

1. czasu od urazu 

2. środowiska przechowywania zęba 

3. stopnia rozwoju korzenia 

Podstawowe działania obejmują: 

1. Oczyszenie zęba, zębodołu replantację 

2. Szynowanie elastyczne – czas uzależniony od warunków replantacji 

3. Antybiotykoterapię – stosowanie tetracyklin (dla dzieci <12 r.ż. – fenoksymetylopenicylina) 

4. Profilaktykę przeciwtężcową – jeśli ząb był zabrudzony ziemią 

W następnym artykule omówimy procedury replantacji zębów, analizując kluczowy czynnik leczenia jakim jest czas, który upłynął od momentu urazu. Przedstawimy również najistotniejsze punkty w postępowaniu klinicznym w różnych scenariuszach, z którymi możemy mieć styczność w codziennej praktyce. 

Andreasen, J. O., Bakland, L. K., Flores, M. T., & Andersson, L. (2012). Pourazowe uszkodzenia zębów (wyd. 2). Wrocław: Elsevier Urban & Partner.