Wprowadzenie

Toksoplazmoza jest chorobą odzwierzęcą wywoływaną przez wewnątrzkomórkowego pierwotniaka Toxoplasma gondii (T. gondii). Kotowate są jedynymi zwierzętami, w których T. gondii może zakończyć cykl reprodukcyjny. T. gondii zaraża komórki nabłonka jelit, następnie oocysty są wydalane z kałem.¹ Istnieją cztery drogi zarażenia ludzi:

• spożycie zakaźnych oocyst z otoczenia (zwykle z gleby zanieczyszczonej odchodami kotów),
• połknięcie cyst tkankowych w mięsie z zarażonego zwierzęcia, z zanieczyszczonych owoców, warzyw lub wody pitnej,
• pionowa transmisja z zarażonej matki do płodu,
• transfuzja krwi lub przeszczepienie narządu od zarażonego dawcy.

Spożywanie surowego mięsa odpowiada za większość przypadków toksoplazmozy w Europie, Nepalu i w Stanach Zjednoczonych.^2,3 Seropozytywność ludzi w kierunku T. gondii na świecie jest wysoka. W Stanach Zjednoczonych u 11% osób w wieku od 6 do 49 lat wykazano obecność przeciwciał anty-T. gondii,⁴ a w Brazylii nawet u 77,5%.⁵

Objawy zarażenia Toxoplasma gondii

Większość, tj. 80-90% zarażeń T. gondii u osób z prawidłową odpornością jest bezobjawowa.⁶ Najczęstszą postacią kliniczną zarażenia jest limfadenopatia (20-30%). Mogą jej towarzyszyć gorączka, dreszcze i poty, bóle głowy, bóle mięśni, zapalenie gardła, wysypka, hepatosplenomegalia. Niezwykle rzadkie są przypadki ciężkiej choroby przebiegającej z zapaleniem płuc,⁷ zespołem ostrej niewydolności oddechowej, zapaleniem mięśnia sercowego,⁸ zapaleniem osierdzia,⁹ zapaleniem wielomięśniowym,¹⁰ zapaleniem wątroby i zapaleniem mózgu.

W postaci wrodzonej najczęściej dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i oka. Dominującymi objawami są wodo- lub małogłowie, zwapnienia śródczaszkowe oraz zapalenie naczyniówki i siatkówki. Do zarażenia dochodzi w czasie ciąży lub po urodzeniu.¹¹

U osób immunokompetentnych toksoplazmoza OUN występuję niezwykle rzadko, opisano pojedyncze przypadki.^12-14 W przebiegu zakażenia HIV często dochodzi do uogólnionego zarażenia i zajęcia OUN. Zmiany zapalne o charakterze rozsianym mogą występować zarówno w całym mózgowiu, jak i tylko w określonych miejscach. Najczęściej zajęte są jądra ogoniaste, pogranicze korowo-podkorowe oraz wyściółka komór. Dochodzi do rozwoju wodogłowia, powstania ropni mózgu, torbielowatości mózgu, co klinicznie manifestuje się oczopląsem oraz trudnościami z koncentracją, zaburzeniami psychicznymi i drgawkami. W skrajnych przypadkach stan zapalny obejmuje struktury w mózgu odpowiedzialne za gospodarkę hormonalną, czego wynikiem są poważne zaburzenia regulacji hormonalnej.