BLACK CYBER WEEK! Publikacje i multimedia nawet do 80% taniej i darmowa dostawa od 350 zł! Sprawdź >
Pacjent w trakcie leczenia onkologicznego
Czerniaki złośliwe skóry – metody rozpoznawania i leczenia
prof. dr hab. n. med. Renata Zaucha1
dr n. med. Anna Kowalczyk1
lek. Jan Mateusz Zaucha2
dr n. med. Jacek Rutkowski1
dr hab. n. med. Michał Sobjanek3
dr n. med. Kamil Drucis4
- Celem niniejszej pracy jest przedstawienie współczesnych metod rozpoznawania czerniaków złośliwych (MM – melanoma malignum) i leczenia pacjentów z tym nowotworem w zależności od stopnia zaawansowania choroby
Czerniaki złośliwe skóry, błon śluzowych, naczyniówki oka czy opon mózgu mieszczą się wśród 20 najczęściej rozpoznawanych nowotworów złośliwych. Czerniaki złośliwe skóry w niemal połowie przypadków są indukowane mutacją w genie BRAF, której obecność wiąże się z agresywnym przebiegiem klinicznym. Do niedawna MM w zaawansowanych stadiach nieuchronnie kończyły się śmiercią. Zastosowanie immunoterapii oraz inhibitorów szlaku BRAF/MEK znamiennie poprawiło rokowanie. Leki z tych grup stosowane są pojedynczo lub w skojarzeniu jako uzupełnienie radykalnej terapii miejscowej oraz w chorobie zaawansowanej.
Dane dotyczące zapadalności na czerniaki złośliwe
Czerniaki pochodzą z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. W ponad 90% przypadków rozwijają się w skórze. Pozostałe 10% powstaje w nabłonkach śluzówki dróg oddechowych, pokarmowych lub moczowo-płciowych, a także w błonie naczyniowej oka czy w oponach mózgu. Jest wiele podtypów MM, z czego największe znaczenie kliniczne wg klasyfikacji World Health Organization (WHO) mają:
- czerniak szerzący się powierzchownie (superficial spreading melanoma)
- czerniak guzkowy (nodular melanoma)
- czerniak z plamy soczewicowatej (lentigo maligna melanoma)
- czerniak podpaznokciowo-kończynowy (acral lentiginous melanoma)1.
Co roku na świecie rozpoznawanych jest blisko 130 000 przypadków czerniaków2. Pod względem częstości jest to 16 najczęściej rozpoznawany nowotwór złośliwy u mężczyzn i 15 u kobiet na świecie. W Polsce MM występuje względnie rzadko. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów rocznie odnotowuje się mniej więcej 3800 zachorowań, z czego 1800 u mężczyzn i 2000 u kobiet, oraz ok. 1410 zgonów – odpowiednio 700 u mężczyzn i 710 u kobiet3,4. Zachorowalność na MM dynamicznie wzrasta – w ciągu 30 lat zaobserwowano 3-krotny wzrost. Mediana wieku zachorowania wynosi blisko 50 lat i jest podobna u obu płci.
Czynnikami ryzyka sprzyjającymi wystąpieniu czerniaka są m.in. promieniowanie ultrafioletowe naturalne (szczególnie w dzieciństwie i młodym wieku) i sztuczne (źródłem są łóżka opalające, solaria itp.), stałe drażnienie mechaniczne lub chemiczne, niska zawartość barwnika w skórze, liczne znamiona barwnikowe oraz – najrzadziej – predyspozycje genetyczne (np. mutacja w genach: CDKN2A, CDKN2B, CDK4, BRCA2, XP)1. Ochrona przed nadmiernym działaniem promieniowania ultrafioletowego stanowi najważniejszy element profilaktyki pierwotnej czerniaka.