Wprowadzenie

Chorobom nowotworowym u dzieci i młodzieży poświęca się obecnie wiele uwagi. Mimo dynamicznego rozwoju nowoczesnych metod diagnostyki i leczenia, ogromnego wkładu pracy wielu ludzi, organizacji, ośrodkowych i wieloośrodkowych badań klinicznych nie udało się całkowicie wyeliminować niepowodzeń leczenia w tej grupie pacjentów. Choroby nowotworowe stanowią obecnie drugą po wypadkach i urazach przyczynę zgonów w tej grupie wiekowej. Z niepowodzeniem leczenia młodocianych pacjentów onkologicznych wiążą się głębokie zaburzenia dotyczące całej rodziny, doprowadzające do eliminacji jej członków z życia społecznego i zawodowego często na długi czas i nierzadko pozostawiające trwały ślad w psychice wpływający również na życie rodzinne. Dodatkowo dzięki coraz lepszym wynikom leczenia co roku zwiększa się liczba wyleczonych wymagających ścisłego monitorowania stanu zdrowia pod kątem ryzyka wznowy, powikłań po leczeniu czy wystąpienia nowotworów wtórnych. Jaka jest rola pediatrów i lekarzy pierwszego kontaktu w odpowiednio wczesnej diagnostyce nowotworów u dzieci i leczeniu powikłań terapii przeciwnowotworowej? Jak można pomóc pacjentowi dotkniętemu tym problemem i jego rodzinie? I czy możliwa jest zmiana niekorzystnych statystyk przy często tak bardzo ograniczonych możliwościach czasowych i finansowych? Artykuł ma w zamierzeniu przyczynić się do wcześniejszego diagnozowania nowotworów kości i odpowiednio szybkiego wysłania chorego dziecka do ośrodka specjalistycznego, a także pomóc pacjentowi i jego rodzinie choć częściowo zniwelować uciążliwe skutki leczenia.

Występowanie

W Polsce rozpoznaje się około 1100-1200 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe rocznie, z czego nowotwory kości stanowią 7-8,2%.^1-3 Częstość ich występowania zwiększa się wraz z wiekiem; najczęściej stwierdza się je u młodzieży i młodych dorosłych, choć również zachorowania w okresie wczesnodziecięcym nie są rzadkością. Najczęściej rozpoznawane nowotwory kości to mięsak kościopochodny (OS – osteosarcoma; 56% wszystkich guzów kości) oraz mięsak Ewinga (ES – Ewing sarcoma; 34%). Z pozostałych, dużo rzadszych złośliwych guzów kostnych na uwagę zasługują chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) i włókniakomięsak (fibrosarcoma).^2-4 Należy tu również wspomnieć o histiocytozie, która nie jest pierwotnym nowotworem kości, ale chorobą o niejasnym charakterze, u podłoża której leżą nacieki wywodzące się z komórek progenitorowych układu fagocytarnego. Występuje bardzo rzadko, stwarza ogromne trudności diagnostyczne, ale dość często stwierdza się izolowane bądź mnogie ogniska w kościach, zwłaszcza u starszych dzieci. W nielicznych przypadkach układ kostny może być również miejscem pierwotnej lokalizacji chłoniaka. Kości są też częstym miejscem przerzutów innych nowotworów, w tym białaczek – najczęstszych nowotworów wieku dziecięcego.^1,2