W artykule przedstawiono zasady postępowania okołooperacyjnego u chorych na cukrzycę, uwzględniając typ cukrzycy, sposób jej leczenia, współistniejące obciążenia, rodzaj zabiegu i pilność leczenia chirurgicznego. Zostało podkreślone znaczenie współpracy chirurgów, anestezjologów i diabetologów.

Zachorowanie na cukrzycę predysponuje do występowania schorzeń wymagających interwencji chirurgicznej. W tej grupie pacjentów większe jest ryzyko wystąpienia powikłań okołooperacyjnych, takich jak incydenty zakrzepowo-zatorowe, infekcje, niewłaściwe gojenie się rany pooperacyjnej oraz zaburzenia metaboliczne – kwasica ketonowa, zespół hiperglikemiczno-hipermolalny lub hipoglikemia.¹

Ryzyko wystąpienia powikłań zależy od czasu trwania i typu cukrzycy, stopnia wyrównania metabolicznego, wieku chorego, występowania przewlekłych powikłań cukrzycy oraz współistnienia innych chorób.² Śmiertelność okołooperacyjna wśród chorych na cukrzycę jest o około 50% większa niż wśród operowanych niechorujących na cukrzycę.^3,4

Właściwe postępowanie z pacjentem oraz współpraca chirurga i anestezjologa z diabetologiem pozwalają uniknąć groźnych dla życia powikłań i warunkują prawidłowy przebieg okresu okołooperacyjnego.²

Przygotowanie chorego na cukrzycę do operacji

Zabieg chirurgiczny chorego na cukrzycę powinien być zaplanowany odpowiednio wcześniej i przeprowadzony w stanie optymalnego wyrównania metabolicznego. Kryterium zadowalającej kontroli choroby jest wartość hemoglobiny glikowanej (HbA_1c) poniżej 7%.⁵ U większości pacjentów odpowiednią kontrolę metaboliczną można osiągnąć w warunkach ambulatoryjnych. Zwykle konieczna jest modyfikacja leczenia i zwiększenie częstości pomiarów glikemii.⁶ Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) w przypadku niewłaściwego wyrównania metabolicznego (glikemia >250 mg/dl w profilu dobowym, HbA1c >9% i [lub] cukromocz) zabieg powinien zostać odroczony.²

Przed zabiegiem należy ocenić występowanie przewlekłych powikłań (często niezdiagnozowanych), takich jak cukrzycowa choroba nerek, retinopatia cukrzycowa lub neuropatia cukrzycowa oraz chorób układu krążenia. Współistnienie powikłań może negatywnie wpłynąć na przebieg operacji.¹

Ze względu na zwiększone ryzyko nefropatii powinno unikać się leków o działaniu nefrotoksycznym.⁶

Neuropatia układu sercowo-naczyniowego może doprowadzić do obniżenia ciśnienia tętniczego i śródoperacyjnego zatrzymania krążenia. Czynność układu autonomicznego można zbadać, oceniając zmienność częstości pracy serca podczas głębokiego oddychania, w odpowiedzi na próbę Valsalvy i pionizację.^5,6