Powieki należą do przydatków oka i odgrywają ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu narządu wzroku, co warunkują ich budowa anatomiczna i fizjologia. Powieki stanowią ochronę gałki ocznej przed urazami i regulują dopływ światła do oka. Ich funkcją jest również rozprowadzanie na powierzchni gałki ocznej filmu łzowego. W skórze powiek znajdują się gruczoły potowe (Molla) i łojowe (Zeissa). Wydzielina tych gruczołów tworzy komponent wodny i tłuszczowy łez. Gruczoły łojowe powiek mają również właściwości hamowania replikacji bakterii.

Ze względu na przyczynę choroby powiek można podzielić na infekcyjne i nieinfekcyjne. Infekcyjne są spowodowane zakażeniem wirusowym, bakteryjnym, pasożytniczym lub rzadziej grzybiczym. Do chorób powiek na tle nieinfekcyjnym zalicza się zmiany skórne spowodowane m.in. czynnikami alergicznymi, toksyczną reakcją na leki, chorobami ogólnoustrojowymi czy nowotworami.

Zapalenie powiek może mieć przebieg ostry lub przewlekły, obejmować całą powiekę lub tylko jej część. Z uwagi na bliskość oraz bezpośredni kontakt powiek ze spojówką i rogówką procesy chorobowe powiek mogą obejmować także te struktury i negatywnie wpływać na ostrość wzroku.

W codziennej praktyce dermatologicznej do najczęściej spotykanych chorób powiek należą te, które występują w przebiegu atopowego zapalenia skóry, łojotokowego zapalenia skóry, trądziku różowatego, infestacji nużeńcem ludzkim, wyprysku kontaktowego. Nieco rzadsze są zmiany występujące w przebiegu chorób układowych (takich jak toczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza) oraz reakcji polekowych (zespołu Stevensa-Johnsona).

Infekcyjne choroby powiek

Jęczmień zewnętrzny i wewnętrzny

Lekarze dermatolodzy najczęściej mają do czynienia z infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi powiek. Wśród patogenów bakteryjnych istotną rolę odgrywają gronkowiec złocisty i paciorkowce. Są one odpowiedzialne za ostre ropne zapalenie mieszków włosowych i gruczołów przyrzęsowych, potocznie nazywane jęczmieniem zewnętrznym. Objawia się on swędzeniem, kłuciem, bólem, obrzękiem i zaczerwienieniem brzegu powieki, a u podstawy rzęs tworzy się naciek zapalny, który po kilku dniach ulega perforacji. Bardzo rzadko jęczmień zewnętrzny przebiega z towarzyszącymi objawami ogólnoustrojowymi, takimi jak gorączka, uczucie rozbicia, bóle głowy. Leczenie jęczmienia zewnętrznego polega na delikatnym usunięciu rzęs wraz z zakażonymi mieszkami, stosowaniu okładów rozgrzewających (ciepłe 10-minutowe okłady z etakrydyny 0,1% 4 × dziennie) oraz maści z antybiotykiem (bacytracyną lub erytromycyną 2 × dziennie). W przypadku niepowodzenia leczenia miejscowego można rozważyć leczenie ogólnoustrojowe, np. półsyntetycznymi penicylinami¹.