Dr n. med. Małgorzata Pacula

Kolka jelitowa jest to zaburzenie o charakterze czynnościowym, behawioralnym. Wynikać ono może z zaburzeń pasażu gazów jelitowych i dojrzewania koordynacji motoryki przewodu pokarmowego. Przyczyn może być wiele, na szczęście jest to problem przejściowy, zwykle niemający wpływu na rozwój dziecka, a dolegliwości mogą wystąpić niezależnie od sposobu karmienia – naturalnego lub sztucznego.

Bardzo często powstawanie dużej ilości gazów jelitowych wiąże się z nietolerancją laktozy, czyli cukru mlecznego, który występuje zarówno w mleku kobiecym, jak i w sztucznym, a przyczyną jest zbyt mała ilość laktazy – enzymu, który jest odpowiedzialny za trawienie laktozy.

Laktaza jest enzymem adaptacyjnym, którego ilość zwiększa się z wiekiem wraz z coraz większą ilością podawanego pokarmu. W przypadku, gdy ilość enzymu jest zbyt mała lub gdy podawana jest zbyt duża ilość laktozy, do czego może dojść np., jeśli w czasie tego samego karmienia matka często zmienia pierś, podając wówczas pokarm bardziej wodnisty, zawierający dużo cukru – laktozy, pojawiają się objawy będące następstwem fermentacji laktozy w jelicie grubym przez florę bakteryjną.

Kolka czy nietolerancja na pokarm

Oczywiście u dzieci może wystąpić nadwrażliwość na białka mleka krowiego, mogą być uczulone na te białka lub inne składniki zawarte w mleku matki. Mamy wtedy do czynienia z alergią pokarmową, czyli niepożądaną reakcją organizmu, która wynika z odpowiedzi immunologicznej na określony pokarm. Przewód pokarmowy noworodka, a zwłaszcza wcześniaka, cechuje się zwiększoną przepuszczalnością dla antygenów. Początkowo objawy są zbliżone do tych, które występują przy nietolerancji laktozy:

• ulewania,
• wzdęcia brzucha,
• przelewania,
• biegunka,
• trudności w oddawaniu stolca,
• krew w stolcu,
• niepokój – w tym wypadku z czasem dołączają się objawy atopowego zapalenia skóry i inne ogólne objawy typu: sapka, upośledzenie drożności nosa, surowicze zapalenie uszu, osłuchowe zmiany nad polami płucnymi, które przy kolce jelitowej nie występują.

Błędy popełniane przez opiekunów dziecka

Czasami przyczyną kolki są błędy związane z techniką karmienia i pielęgnacją:

• połykanie przez dziecko dużej ilości powietrza,
• nieodpowiednie smoczki przy karmieniu sztucznym,
• palenie przez matkę w czasie ciąży i po porodzie papierosów.
  
  

Zdarza się, że kolkę może wywołać duży temperament dziecka i obniżony próg wrażliwości na bodźce środowiskowe. Nie bez znaczenia jest często napięta, stresowa sytuacja w relacjach rodzinnych, którą bezpośrednio odbiera noworodek. Dodatkowo niektóre pokarmy spożywane przez matkę mogą również powodować kolkę, np. czosnek, cebula, kapusta, rzepa, brokuły, morele, suszone śliwki, fasola, rabarbar, kofeina czy ostre przyprawy.

Jak zapobiegać i leczyć

Możliwości zapobiegania wystąpienia kolki jest tyle, ile przyczyn jej powstawania.

Jeśli powodem jej wystąpienia jest nietolerancja laktozy – przy karmieniu sztucznym stosunkowo łatwo możemy zmniejszyć objawy lub je wykluczyć, stosując mieszanki bezlaktozowe lub hipolaktozowe. Większe problemy stanowią noworodki karmione naturalnie, jednak odciąganie pierwszej partii pokarmu bogatego w laktozę może zmniejszyć dolegliwości bólowe i dyskomfort. Można też do odciągniętego pokarmu dodać laktazę – preparat farmaceutyczny.

U każdego noworodka lub niemowlęcia po zapoczątkowaniu odruchu ssania dochodzi do rozciągania żołądka, co wyzwala wzmożoną perystaltykę jelit, a nadmierna ilość gazów powoduje wystąpienie bólu kolkowego i krzyku dziecka, dlatego eliminowanie z diety karmiącej matki produktów potencjalnie nietolerowanych przez dziecko lub stosowanie mieszanek ze znacznym stopniem hydrolizy białka powinno pomóc w ustąpieniu dolegliwości.

W każdym przypadku należy jednak podejść indywidualnie do każdego dziecka. Bardzo ważna jest pielęgnacja noworodka i niemowlęcia. Sprawdzona metoda to masowanie brzuszka w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, masowanie pleców, układanie na brzuszku, korzystanie z urządzeń wydających ciche, monotonne dźwięki, kąpiel w ciepłej wodzie itp. Istotna jest prawidłowa technika karmienia. Należy karmić w pozycji uniesionej, kontrolując prawidłowe połykanie. O tym powinni przypominać pediatrzy.

Stosunkowo często sugeruje się matkom stosowanie herbatek ziołowych z koprem, miętą czy rumiankiem, ale niewiele badań potwierdza ich skuteczność i zmniejszenie nasilenia objawów. Została ona natomiast potwierdzona po zastosowaniu m.in. probiotyku (L. reuteri).