MT: Występowanie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego zwiększa prawdopodobieństwo, że stwierdzany deficyt neurologiczny jest wynikiem incydentu mózgowego, natomiast ich brak wydłuża listę innych możliwych przyczyn objawów neurologicznych. Jakie to przyczyny?

Dr Jan Bembenek: Najczęstszą przyczyną nagle występującego deficytu neurologicznego jest udar mózgu, nawet w przypadku niestwierdzanych wcześniej czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Często dopiero podczas hospitalizacji z powodu udaru mózgu pacjent się dowiaduje, że choruje na nadciśnienie tętnicze, ma zaburzenia rytmu serca lub np. zwężenie tętnicy szyjnej. Zdarza się jednak czasem udarowe, czyli o nagłym początku, wystąpienie objawów guza mózgu, np. w sytuacji kiedy dojdzie do krwawienia do guza. Lista chorób mogących naśladować objawy udaru mózgu jest długa i obejmuje m.in.: zapalenie mózgu, utrzymujący się deficyt neurologiczny po napadzie padaczkowym (tzw. porażenie Todda), migrenę połowiczoporaźną, zakrzepicę naczyń żylnych mózgu, inne zmiany powodujące uciśnięcie i przemieszczenie struktur mózgu (np. krwiak podtwardówkowy, ropień mózgu), hiponatremię, encefalopatię nadciśnieniową lub wątrobową, lecz także łatwą do szybkiego zdiagnozowania hipoglikemię.

MT: Jak można poprawić prewencję pierwotną, by zmniejszyć wskaźniki zapadalności na udar mózgu?

J.B.: Udar mózgu jest trzecią, po chorobach serca i nowotworach, przyczyną zgonów. Stanowi też najczęstszą przyczynę trwałej niesprawności u osób powyżej 40. r.ż. na świecie, a drugą w krajach rozwijających się. W Polsce co osiem minut ktoś doznaje udaru mózgu, co oznacza, że rocznie jest on stwierdzany u ok. 70-80 tys. osób, z czego 30 tys. umiera. Szacuje się, że na świecie co sześć sekund ktoś umiera z powodu udaru mózgu.

W prewencji pierwotnej najważniejsza jest walka z czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego, takimi jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hiperlipidemia, palenie tytoniu, zbyt mała aktywność fizyczna, nieprawidłowa dieta i inne.

MT: Jaka jest patofizjologia niedokrwiennego udaru mózgu?

J.B.: Udar niedokrwienny jest spowodowany niedostatecznym zaopatrzeniem mózgu w krew, a przez to w niezbędne dla jego prawidłowego funkcjonowania tlen i glukozę. W konsekwencji dochodzi do obumarcia komórek nerwowych. Przyczyną nieprawidłowego dopływu krwi do mózgu mogą być np. zatory z serca powstające np. w przebiegu zaburzeń rytmu serca – najczęściej migotania przedsionków, lecz także duże zwężenia tętnic doprowadzających krew do mózgu spowodowane najczęściej miażdżycą. U młodszych osób częstą przyczyną jest rozwarstwienie naczyń krwionośnych. Inne przyczyny to zaburzenia krzepnięcia, także wrodzone, oraz te, które wynikają z niedoboru antytrombiny III, białka C lub białka S.