W SKRÓCIE

W ostatniej dekadzie leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów zrewolucjonizował rozwój metod ukierunkowanych na działanie na cząsteczki zaangażowane w wywoływanie i podtrzymywanie stanu zapalnego. Podsumowujemy pokrótce zastosowania leków biologicznych w chorobach reumatoidalnych i sygnalizujemy inne obszary ich przydatności.

Leki biologiczne

Leki biologiczne są stosowanymi w lecznictwie cząsteczkami wytwarzanymi metodami biologicznymi. Ich podstawę w większości stanowią przeciwciała lub białka receptorowe, modyfikowane biologicznie w celu osłabienia ich immunogennych dla człowieka właściwości. Inhibitor czynnika martwicy nowotworów α (TNF-α) jest przykładem chimerycznego czynnika biologicznego – mysie limfocyty B wykorzystano do uzyskania klonu przeciwciał skierowanych przeciwko ludzkiemu TNF-α, a następnie miejsce wiązania antygenu tego przeciwciała włączono do ludzkiego przeciwciała klasy IgG₁. Powstał w ten sposób czynnik wysoce swoiście wiążący TNF-α, ale o mniejszej immunogeności dla człowieka niż przeciwciało mysie. Innym inhibitorem TNF-α jest natomiast etanercept, który stał się rozpuszczalny dzięki podstawieniu domeny Fc IgG₁ w miejsce domen związanych z przyleganiem do błon wewnątrzkomórkowych (ryc. 1).

Takie modyfikacje są obiecującą metodą tworzenia leków o wysoce swoistym miejscu działania (białko). Swoistość można uzyskać, wykorzystując zdolność układu immunologicznego do wytwarzania cząsteczek o dużym powinowactwie i swoistości wiązania (odpowiedź humoralna). Można też wykorzystać receptor o wysokiej swoistości wiązania z ligandem. Duże cząsteczki biologiczne są o wiele bardziej swoiste niż małocząsteczkowe leki konwencjonalne. Z postępem wiążą się jednak koszty, bo po pierwsze drogie jest wyprodukowanie takich modyfikowanych białek, a po drugie trzeba je podawać pozajelitowo, żeby zapobiec enzymatycznej degradacji.

Leki biologiczne w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Od wprowadzenia we wczesnych latach 90. infliksimabu leki biologiczne zrewolucjonizowały leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów i przynoszą ulgę chorym cierpiącym z powodu silnych bólów i upośledzenia sprawności nieodpowiadającym na konwencjonalne leki modyfikujące przebieg choroby. W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów zarejestrowane są trzy leki z grupy antagonistów TNF-α: infliksimab, etanercept i adalimumab, a wśród leków działających na inne cele odpowiedzi immunologicznej – anakinra (antagonista receptora dla interleukiny 1) i rituksimab (przeciwciało przeciw CD20).