Jak wiadomo, różne zaburzenia psychiczne mogą być częścią fenotypu chorób otępiennych i zapowiedzią procesu neurodegeneracyjnego. Objawy depresyjne występują powszechnie w populacji pacjentów z chorobą Alzheimera (20-40%) oraz z otępieniem naczyniopochodnym (20%)^1,2. Z kolei u chorych na depresję obserwuje się zaburzenia funkcji poznawczych, przede wszystkim w zakresie uwagi, pamięci krótkotrwałej, funkcji wykonawczych. U części pacjentów dysfunkcje poznawcze mogą utrzymywać się nawet po ustąpieniu objawów depresyjnych (jednak o nasileniu znacznie łagodniejszym niż w zespołach otępiennych). Wydaje się, że depresja może być także pierwszym objawem otępienia, ale czas, który upływa między rozpoznaniem epizodu depresyjnego a wystąpieniem otępienia, jest bardzo zmienny w zależności od cytowanych autorów. Okres ten jest przede wszystkim znacznie dłuższy u osób z otępieniem o wczesnym początku³.

Otępienie czołowo-skroniowe (FTD – frontotemporal dementia), a właściwie zwyrodnienie czołowo-skroniowe (FTLD – frontotemporal lobar degeneration), jest postępującym procesem neurodegeneracyjnym, charakteryzującym się zarówno patologiczną, jak i fenotypową heterogenicznością, któremu towarzyszą zmiany osobowości, zaburzenia zachowania, deterioracja funkcji poznawczych i językowych. Około 20% chorych wykazuje autosomalną dominującą mutację genetyczną⁴. Obecnie wyróżnia się cztery warianty kliniczne omawianego schorzenia⁵:

• wariant behawioralny (bvFTD) z przewagą wczesnych zmian behawioralnych i osobowościowych, który jest najczęstszy wśród chorób ze spektrum FTD
• wariant semantyczny pierwotnej postępującej afazji (svPPA)
• wariant niefluentny/agramatyczny pierwotnie postępującej afazji (nfvPPA)
• wariant logopeniczny pierwotnej postępującej afazji (lvPPA).

Implikacje kliniczne

Diagnoza FTD, tak jak innych chorób neurodegeneracyjnych przebiegających z otępieniem, jest wypadkową badania klinicznego stanu psychicznego, diagnostyki obrazowej i neuropsychologicznej. W praktyce jednak postawienie właściwego rozpoznania nierzadko rodzi istotne trudności, szczególnie przy współwystępowaniu objawów afektywnych. Związek depresji z FTD nie został jak dotąd jednoznacznie wyjaśniony. Niemniej rozpowszechnienie objawów depresyjnych u chorych z FTD jest znaczące i prawdopodobnie zdecydowanie niedoszacowane. W praktyce klinicznej ok. 50% pacjentów z bvFTD ma postawioną błędną diagnozę pierwotnego zaburzenia psychicznego, głównie ciężkiej depresji, a nie choroby neurodegeneracyjnej⁴.