dr n. med. Kamila Szymacha

Zapalenie przyzębia (periodontitis) charakteryzuje się postępującą destrukcją aparatu podtrzymującego zęby, przy czym głównymi cechami są kliniczna utrata przyczepu (CAL – clinical attachment loss), radiograficznie oceniana utrata kości wyrostka zębodołowego, obecność kieszonek przyzębnych oraz krwawienie¹. Chorobę przyzębia klinicznie ocenia się poprzez zdefiniowanie stadium i stopnia jej zaawansowania. Stadium obejmuje nasilenie, zasięg i rozmieszczenie schorzenia, a także przewidywaną złożoność jego leczenia. Stopień zaawansowania obejmuje dodatkowe cechy biologiczne choroby, w tym obserwowany i/lub przewidywany wskaźnik progresji, przewidywane wyniki leczenia oraz ryzyko, że choroba lub jej leczenie wpłynie niekorzystnie na ogólny stan zdrowia pacjenta¹.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę na fakt, że pacjenci z chorobą przyzębia w wywiadzie wykazują 2-krotnie wyższe ryzyko utraty implantu w porównaniu z pacjentami bez zapalenia przyzębia oraz 3,3-krotnie większe ryzyko wystąpienia periimplantitis².

Stan zapalny tkanek przyzębia w przebiegu choroby przyzębia jest spowodowany dysbiozą mikroflory jamy ustnej związaną z występowaniem bakterii periopatogennych, które wchodzą w skład płytki nazębnej. Płytka nazębna jest biofilmem pokrywającym wszystkie tkanki jamy ustnej i zęby, a jeśli nie zostanie skutecznie wyeliminowana podczas domowych praktyk higieny jamy ustnej, to dojrzewa, powodując selekcję Gram(-), beztlenowej populacji bogatej w bakterie periodontopatogenne. Nagromadzenie płytki nazębnej zwykle wywołuje zapalenie dziąseł, które charakteryzuje się ich krwawieniem. Bakterie w płytce nazębnej mają znaczący wpływ na proces zapalny, ale układ odpornościowy pacjenta również odgrywa istotną rolę w utracie tkanek przyzębia w przebiegu zapalenia przyzębia.

Choroba przyzębia może prowadzić do utraty zębów i stanowi poważne wyzwanie dla wszczepiania implantów stomatologicznych ze względu na utratę kości, które są jedną ze struktur mocujących ząb w zębodole. Skuteczne wszczepienie implantów dentystycznych zależy od zdrowej kości i tkanek miękkich, które często są naruszone przez proces zapalny u pacjentów z periodontitis.

Choroba przyzębia jest przewlekłą, wieloczynnikową chorobą zapalną oraz jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób przewlekłych występujących u ludzi. Szacuje się, że dotyka 60% dorosłych na całym świecie. W populacji ogólnej dotyczy ok. 50% osób w umiarkowanym stadium i ok. 11% w stadium zaawansowanym^3,4.

Choroba przyzębia to poważne wyzwanie dla lekarzy stomatologów, bowiem każdy pacjent z periodontitis wymaga kompleksowej oceny całego uzębienia. Niezbędna jest dokładna ocena kliniczna, obejmująca pełne badanie periodontologiczne i radiograficzne; preferencyjnie wskazane jest wykonanie badania tomografii stożkowej (CBCT – cone beam computed tomography) szczęki i żuchwy. Te działania mają na celu ocenę nasilenia choroby przyzębia, utraty kości i ogólnej higieny jamy ustnej.

Dodatkowo kolejnym istotnym czynnikiem mogącym mieć wpływ na ryzyko wystąpienia choroby przyzębia oraz trudności w jej leczeniu jest stan ogólny pacjenta. Dlatego należy dokładnie u osób z periodontitis zebrać wywiad ogólnomedyczny z uwzględnieniem wszelkich schorzeń ogólnoustrojowych, które mogą wpływać na gojenie i zdrowie kości (np. cukrzyca, palenie tytoniu).

Kolejnym powikłaniem leczenia implantologicznego, z którym może stykać się lekarz dentysta, zarówno w grupie osób z chorobą przyzębia, jak i zdrowych, są stany zapalne wokół implantów, tj. mucositis i periimplantitis. W wielu badaniach oceniano procentowy udział tych stanów u pacjentów po leczeniu implantologicznym. Derks i Tomasi stwierdzili występowanie zapalenia błony śluzowej wokół implantu (mucositis) u 43% pacjentów po leczeniu implantologicznym (95% przedział ufności [CI – confidece interval]) oraz zapalenia okołoimplantowe (periimplantitis) w przypadku 22% (95% CI)⁵. Inny przegląd systematyczny, który obejmował 47 badań, wykazał częstość występowania zapalenia błony śluzowej wokół implantu na poziomie 46,83% (95% CI) i 19,83% (95% CI) w sytuacji zapalenia okołoimplantowego⁶.

Od 2019 r. Europejskie Towarzystwo Periodontologiczne udostępniło schematy leczenia poszczególnych stopni zaawansowania choroby przyzębia, które przebiega w tzw. krokach^7,8.

Krok pierwszy. Faza poprzedzająca leczenie

Kluczowym momentem przed rozpoczęciem terapii jest poinformowanie pacjenta o diagnozie, przyczynach choroby, czynnikach ryzyka, dostępnych metodach leczenia, przewidywanych zagrożeniach i korzyściach terapeutycznych oraz konsekwencjach rezygnacji z leczenia choroby przyzębia. Po tej rozmowie należy ustalić indywidualny plan opieki. W trakcie terapii plan może wymagać dostosowania do preferencji pacjenta, wyników klinicznych i zmian w ogólnym stanie zdrowia.

Głównym celem tego etapu leczenia jest pomoc pacjentom w zmianie ich zachowania poprzez zachęcanie ich do:

• skutecznego usuwania naddziąsłowego biofilmu nazębnego
• kontrolowania czynników ryzyka (np. stężenia hemoglobiny glikowanej u osób cukrzycą).

Konieczne jest wdrożenie tego etapu leczenia u wszystkich osób z periodontitis, niezależnie od ciężkości ich stanu zdrowia.

Podczas kolejnej wizyty należy przystąpić do ponownej oceny stanu przęzębia. Wizyty kontrolne w przypadku pacjentów z chorobą przyzębia są konieczne i powinny odbywać się regularnie. Celem tych wizyt jest utrzymanie motywacji i ocena przestrzegania zaleceń oraz otrzymanie informacji zwrotnej od pacjenta dotyczącej trudności w utrzymaniu higieny jamy ustnej, a także pomoc w pokonaniu tych przeszkód. W trakcie tego etapu powinno nastąpić profesjonalne mechaniczne usuwanie płytki nazębnej (PMPR – professional mechanical plaque removal) i kontrola czynników wpływających na retencję płytki nazębnej (np. ocena uzębienia pod kątem występowania nawisających wypełnień i ich ewentualna eliminacja).