Leczenie miejscowe stanowi podstawę postępowania u pacjentów z łagodnymi postaciami łuszczycy oraz uzupełnienie terapii chorych na jej cięższe postaci¹. Szacuje się, że ok. 80% wszystkich pacjentów stosuje w terapii preparaty miejscowe². Za najważniejszy czynnik warunkujący skuteczność terapii uznaje się przestrzeganie przez chorych ustalonego podczas wizyty schematu stosowania leków (adherence). Udowodniono, że im bardziej skomplikowany jest ten schemat, tym gorsza współpraca z pacjentem – w łuszczycy, na podstawie różnych badań, określa się odsetek chorych niestosujących się do zaleceń na 40, nawet do 70%³. Z tego powodu bardzo ważne jest opracowanie preparatów możliwie najprostszych w użyciu, których zastosowanie będzie mało uciążliwe dla chorego. Równie ważne są: szybkie i skuteczne działanie, dobre właściwości kosmetyczne oraz niebrudzenie odzieży³.

Okolice łokci i kolan należą do najczęściej zajętych w łuszczycy, lokalizacje te uznaje się za tzw. okolice trudne do leczenia (DTT – difficult-to-treat). Zmiany często leczy się silnymi lekami steroidowymi, które charakteryzują się szybkim działaniem, jednak ich zastosowanie wiąże się z ryzykiem miejscowych działań niepożądanych oraz nawrotów zmian po odstawieniu leku, często bardziej nasilonych niż przed terapią¹.

Opis przypadków

Pacjentka 1

Kobieta 28-letnia, od 5 lat chorująca na łuszczycę plackowatą, z dodatnim wywiadem rodzinnym. U pacjentki nie występowały żadne choroby towarzyszące poza otyłością (wskaźnik masy ciała [BMI – body mass index] – 32 kg/m²), negowała również nałogi. Zmiany skórne ograniczały się do okolic łokci oraz kolan i podudzi (ryc. 1). Obecność zmian skórnych znacząco utrudniała chorej pracę w zawodzie kelnerki, zmuszając ją do noszenia przez cały czas bluzek z długimi rękawami i spodni. W dotychczasowym leczeniu stosowano różne preparaty miejscowe, w tym glikokortykosteroidy o umiarkowanym i silnym działaniu, leki recepturowe (maści keratolityczne z siarką, kwasem salicylowym, mocznikiem, maść cygnolinową). W ciągu ostatnich 2 lat chora używała głównie maści z propionianem klobetazolu, z krótkotrwałym efektem terapeutycznym.

Rycina 1A-D. Pacjentka 1. Zmiany skórne na łokciu przed leczeniem (A) i po terapii (B) oraz na podudziu przed leczeniem (C) i po terapii (D)

Pacjent 2

Mężczyzna 55-letni, z 15-letnim wywiadem łuszczycy ograniczonej głównie do powierzchni wyprostnych przedramion, łokci i kolan (ryc. 2). W rodzinie nie występowały dotąd przypadki łuszczycy. Pacjent palił papierosy i okazyjnie spożywał alkohol. Z powodu nadciśnienia tętniczego był leczony przewlekle indapamidem i amlodypiną. Pracował jako kierowca, często wyjeżdżał w trasę na kilka tygodni, co utrudniało lub wręcz uniemożliwiało stosowanie się do skomplikowanych schematów aplikacji leków miejscowych. Jedynym lekiem, który dotychczas stosował z powodu łuszczycy, była maść zawierająca propionian klobetazolu. Po każdym jego odstawieniu w krótkim czasie następowały nawroty zmian skórnych.

Rycina 2A-F. Pacjent 2. Zmiany skórne na łokciach przed leczeniem (A) i po terapii (B) oraz na kolanach przed leczeniem (C, D) i po terapii (E, F)

Pacjent 3

Student 23-letni, pracujący dorywczo w magazynie, zgłaszał występowanie łuszczycowych zmian skórnych od 3 lat. W jego rodzinie nikt dotychczas nie chorował na łuszczycę. Pacjent negował choroby współistniejące oraz nałogi. Stwierdzono jedynie nadwagę (BMI 29 kg/m2). Zmiany łuszczycowe były ograniczone do powierzchni wyprostnych przedramion oraz łokci (ryc. 3). W ostatnim czasie w terapii miejscowej stosowano maść z propionianem klobetazolu. Jednak, podobnie jak u poprzednio opisanych pacjentów, długotrwały efekt terapeutyczny był niezadowalający. Pacjent twierdził, że brakuje mu czasu na stosowanie leków miejscowych kilka razy dziennie.

Rycina 3A,B. Pacjent 3. Zmiany skórne na prawym łokciu przed leczeniem (A) i po terapii (B)

Efekty terapii

U wszystkich pacjentów obserwowano zmiany charakterystyczne dla przewlekłej łuszczycy plackowatej ograniczone do łokci, przedramion, kolan i podudzi. Wdrożono leczenie pianą z dipropionianem betametazonu i kalcypotriolem, z zaleceniem stosowania zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego 1 × dziennie wieczorem przez 4 tygodnie. Na rycinach 1-3 przedstawiono stan kliniczny pacjentów przed leczeniem oraz po 4-tygodniowej terapii. Piana okazała się lekiem bardzo skutecznym, a zastosowana terapia była dobrze tolerowana przez chorych. Pacjenci zgodnie podkreślali, że skuteczność preparatu była wyższa, niż oczekiwali, a działanie rozpoczynało się szybko po włączeniu leczenia. Dzięki jednorazowej codziennej aplikacji lek był wygodny w użyciu, dobrze natłuszczał skórę, miał również korzystne właściwości kosmetyczne. Dodatkowo skutecznie redukował objawy subiektywne takie jak ból i świąd, które towarzyszyły zmianom chorobowym.

Omówienie

Połączenie leku steroidowego – dipropionianu betametazonu (BD) z analogiem witaminy D – kalcypotriolem (CAL) jest obecne na rynku od lat. Wymienione składniki w preparacie łączonym uzupełniają się w działaniu na etapy patogenezy choroby, dodatkowo kalcypotriol zmniejsza ryzyko miejscowych działań niepożądanych steroidu. Z kolei glikokortykosteroid obniża potencjalne ryzyko wystąpienia podrażnień po zastosowaniu kalcypotriolu⁴.