Artykuł
Depresja i inne zaburzenia psychiczne u pacjentów żyjących z HIV Jaki wpływ na zdrowie psychiczne ma terapia antyretrowirusowa?
27.11.2023
Oczywiście wielu medyków ma właśnie takie, właściwe podejście do zakażenia HIV, co wynika z profesjonalizmu, na który składają się wiedza, umiejętność dobrej komunikacji z pacjentem, etyka zawodowa i altruizm.
Pomimo zmniejszenia prawie do minimum działań niepożądanych nowoczesnych leków ARV, interakcje lekowe mogą mieć znaczenie, dlatego włączając pacjentowi farmaceutyki internistyczne lub psychiatryczne, należy taką możliwość brać po uwagę. W dobie nowoczesnych edukacyjnych narzędzi internetowych należy znać adres doskonale zaprojektowanej strony, dzięki której możemy w prosty sposób ustalić interesujące nas interakcje. Wyszukiwarka interakcji leków nadzorowana przez University of Liverpool jest ogólnie dostępna, bezpłatna, prosta w użyciu i na bieżąco aktualizowana: https://www.hiv-druginteractions.org/.
Kolejnym ułatwieniem dla lekarza POZ w przypadku opieki nad osobą żyjącą z HIV jest dostępność na stronie Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS (co roku uaktualnianych) rekomendacji pod nazwą „Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV”: https://www.ptnaids.pl/images/pliki/zalecenia_2022_internet_OK.pdf.
Zalecenia dotyczą wszystkich problemów medycznych i wybranych zagadnień prawnych związanych z zakażeniem HIV. Zainteresowany znajdzie tam zarówno zasady testowania, profilaktyki przedekspozycyjnej, poekspozycyjnej, jak i rekomendacje dotyczące rozpoczynania cART, leczenia w sytuacji zakażeń oportunistycznych, chorób współistniejących itd. W jednym z rozdziałów wspomnianych rekomendacji omówione jest postępowanie profilaktyczne, diagnostyczne i lecznicze w chorobach układu sercowo-naczyniowego u osób zakażonych HIV. Warto przypomnieć, że pacjenci zakażeni tym wirusem wykazują wyższe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i przyspieszoną progresję subklinicznych zmian miażdżycowych w porównaniu z populacją ogólną. Zarówno zakażenie HIV, jak i terapia cART należą do czynników modyfikujących ryzyko sercowo-naczyniowe. Poznanie specyfiki opieki nad nosicielem HIV pozwoli na współpracę specjalistów chorób zakaźnych z lekarzami POZ w motywowaniu pacjentów do prozdrowotnych zachowań, takich jak stosowanie prawidłowej diety, leczenia hipolipemizującego, kontrolowanie osteoporozy, wyjście z nałogu palenia papierosów itd.
Przerwy w terapii ARV stanowią wraz z późnymi rozpoznaniami największe wyzwanie w opiece nad osobą żyjącą z HIV. Mimo budowania zaufania wobec lekarza, systematycznych kontroli medycznych, część osób z różnych przyczyn przerywa terapię lub nie przyjmuje leków regularnie. O ile przy wykryciu wzrostu wiremii HIV w badaniach kontrolnych możemy zareagować, motywując pacjenta do konsekwencji w przyjmowaniu leków, o tyle przy długich przerwach w terapii nie mamy tej możliwości, ponieważ leczony zazwyczaj staje się niedostępny (nie odbiera telefonów, nie zgłasza się po odbiór leków ARV). Niektóre powody zaprzestania terapii to depresja, uzależnienia od środków psychoaktywnych, utrata ubezpieczenia. Uproszczenie terapii ARV w postaci przyjmowania 1 tabletki dziennie zwiększyło adherencję, natomiast nadal poszukuje się skutecznych sposobów nadzorowania jej ciągłości. W utrzymaniu niewykrywalnej wiremii HIV wciąż najtrudniej modyfikowalny jest czynnik ludzki. Wiedzę o posiadaniu w podstawowej opiece zdrowotnej osoby w terapii ARV lekarz POZ może wykorzystać, zadając kontrolne pytanie: czy przyjmuje pan/pani każdą tabletkę leków ARV, czy wiremia HIV jest niewykrywalna itd. Obserwacja samopoczucia, symptomów wskazujących na depresję może również być kluczowa w szybkim reagowaniu, zanim dojdzie na wiele miesięcy do przerwania terapii ARV i systematycznego wzrostu wiremii HIV wraz ze spadkiem odporności.
Odnosząc się do pytania zawartego w tytule tego artykułu, myślę, że powinniśmy w opiece nad osobą żyjącą z HIV dążyć do interdyscyplinarnej współpracy. Dzięki częstszemu zlecaniu testów przesiewowych lekarze POZ przyczynią się do wczesnego rozpoznawania HIV, a tym samym do zapobiegania rozwojowi AIDS. Traktowanie zakażenia HIV jak każdego innego problemu medycznego jest najprostszą drogą do pozbycia się zjawiska bezpodstawnej stygmatyzacji, której przejawów osoby zakażone HIV nadal doświadczają. Znając problematykę HIV, lekarz POZ może wspomagać efekty leczenia ARV, zmniejszając np. ryzyko sercowo-naczyniowe, zapobiegać otyłości, kontrolować osteoporozę itd. Być może uda się lekarzom połączyć również siły w utrzymaniu adherencji do terapii ARV i zapobieganiu przerwom w leczeniu.
