Definicja, etiopatogeneza i symptomatologia

Ostre niedokrwienie kończyn to zespół objawów klinicznych, które powstają w następstwie całkowitego nagłego przerwania dopływu krwi do kończyny. Często zjawisko to występuje również w przypadku znacznie zmniejszonego (ale niecałkowicie przerwanego) dopływu krwi, na tyle jednak upośledzonego, że nie wystarcza do utrzymania spoczynkowej przemiany materii tkanek kończyny. Częstość występowania ostrego niedokrwienia kończyny ocenia się na 1,5-4 przypadków na 10 000 osób rocznie. O ostrym niedokrwieniu kończyny mówimy, jeśli objawy wystąpiły nie wcześniej niż przed dwoma tygodniami. Głównymi przyczynami ostrego niedokrwienia kończyn są: ostry zakrzep tętniczy, zatorowość tętnicza (o etiologii sercowej czy wskutek mikrozatorowości ze zmian miażdżycowych umiejscowionych proksymalnie), rozwarstwienie ściany tętnicy czy wreszcie uraz tętnicy. Ostry zakrzep tętniczy najczęściej wynika z rozpadu (np. pęknięcia) zmiany miażdżycowej lub też na skutek odsłonięcia na jej powierzchni silnie trombogennego materiału. Zakrzep może również powstać w obrębie tętniaka zlokalizowanego w obrębie tętnic zaopatrujących kończyny (w tym zwłaszcza tętniaka tętnicy podkolanowej), jak również w obrębie uprzednio wykonanych pomostów naczyniowych. Czynnikami sprzyjającymi zakrzepicy tętniczej mogą być odwodnienie lub współistnienie wrodzonych i nabytych zaburzeń układu krzepnięcia (trombofilii). W tym miejscu należy podkreślić znaczenie zespołu antyfosfolipidowego i trombocytopenii indukowanej heparyną (heparin-induced thrombocytopenia, HIT). Wśród najczęstszych przyczyn sercowych zatorowości tętniczej wymienia się: migotanie przedsionków, świeży zawał mięśnia sercowego, zaburzenia kinetyki lewej komory (tętniak pozawałowy) czy stan po implantacji sztucznej zastawki serca, zwłaszcza u chorych nieprzyjmujących właściwej terapii przeciwkrzepliwej [1].

Częstość występowania zarówno istotnych powikłań, jak i zgonów, mimo postępów w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym, wśród chorych z ostrym niedokrwieniem kończyn pozostaje nadal wysoka. Mimo zmian w leczeniu (w tym wprowadzenia nowych metod leczenia zabiegowego), a przede wszystkim upowszechnienia terapii trombolitycznej, odsetek amputacji pozostaje nadal niepokojąco wysoki i sięga 10-15% hospitalizowanych osób z ostrym niedokrwieniem kończyny [2,3]. Jest to tym istotniejsze, że w większości przypadków amputacje te wykonywane są powyżej stawu kolanowego. Równocześnie ocenia się, że kolejne 15-20% chorych, leczonych z powodu ostrego niedokrwienia kończyn, umiera w ciągu roku od zabiegu w następstwie schorzeń współistniejących i chorób podstawowych, będących przyczyną ostrego niedokrwienia kończyny [3]. Ostre niedokrwienie kończyny zatem zagraża nie tylko utratą kończyny, ale często jest również stanem bezpośredniego zagrożenia życia chorego.