Mam pytanie dotyczące zastosowania ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i rozporządzenia MZ w tej sprawie: Czy te przepisy stosują się również do „zwykłych” szpitali, w których pacjent przebywa z powodów somatycznych?

Zagadnieniem szczególnie problematycznym przy wykonywaniu działalności leczniczej jest tzw. kwestia możliwości zastosowania środków przymusu wobec pacjenta. Wynika to z faktu, że zasadą przy dokonywaniu interwencji medycznej wobec pacjenta jest obowiązek uzyskania jego zgody na proponowane czynności diagnostyczno-terapeutyczne. Jednakże przepisy prawa w pewnych wyjątkowych sytuacjach dopuszczają możliwość zastosowania przymusu wobec pacjenta w celu podjęcia interwencji medycznej. Zasady i przesłanki zastosowania przymusu bezpośredniego w stosunku do pacjenta określone zostały w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego. Sformułowanie przepisów ustawy, w szczególności art. 18, powoduje, że w praktyce stosowania prawa pojawia się szereg niejasności co do możliwości stosowania środków przymusu bezpośredniego wobec pacjentów leczonych w innych aniżeli szpitale psychiatryczne podmiotach leczniczych.

W doktrynie prawniczej występują spory co do dopuszczalności stosowania przymusu bezpośredniego w szpitalu niebędącym psychiatrycznym. Jednakże uznanie, że poza szpitalem psychiatrycznym wobec osób, które spełniają przesłanki do zastosowania przymusu bezpośredniego, nie można zastosować przymusu bezpośredniego, prowadziłoby do absurdu oraz wypaczenia prawa, bowiem pacjent cierpiący na zaburzenia psychiczne poza szpitalem psychiatrycznym nie mógłby uzyskać pilnej pomocy. W naszej ocenie podstawę do zastosowania przymusu bezpośredniego poza szpitalem psychiatrycznym stanowić może art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którym lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki. Tak jak w przypadku szpitala psychiatrycznego, również i w szpitalu niepsychiatrycznym ma się do czynienia z osobą z zaburzeniami psychicznymi, zasadne jest więc stosowanie w drodze analogii szczegółowych przepisów dotyczących ochrony zdrowia psychicznego. Odnosi się to do przymusu bezpośredniego, podstaw i zasad ich stosowania. Przy czym stosujemy regulacje wynikające z tej ustawy ze wszystkimi konsekwencjami, w tym również obowiązkami wynikającymi z rozporządzenia w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania.

Oczywiście jeżeli pacjent jest agresywny, np. pod wpływem środków odurzających, i stanowi zagrożenie dla personelu czy innych osób, z którym personel nie może sobie poradzić, to w takiej sytuacji zalecamy zwrócenie się o interwencję do funkcjonariuszy policji.