W artykule kontynuującym nasz cykl rozważań dotyczących profesjonalizmu lekarskiego i kompetencji społecznych zapoznamy Czytelnika z problematyką komunikacji niewerbalnej w relacji lekarz – pacjent. Przedstawimy rolę gestów, mimiki i postawy ciała w codziennej komunikacji z teoretycznego i praktycznego punktu widzenia.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• zdefiniować i wyjaśnić pojęcie komunikacji niewerbalnej

• wymienić i scharakteryzować typy komunikatów niewerbalnych

• rozumieć, jakie informacje mogą nieść ze sobą wykonywane gesty czy przyjmowane pozycje ciała podczas rozmowy z pacjentem

• świadomie dobierać sygnały niewerbalne do komunikatów słownych oraz rozumieć konieczność słownego uzupełniania mowy ciała

W jednym z poprzednich artykułów naszego cyklu omawialiśmy definicje oraz podstawy biologiczne empatii i rozważaliśmy, jaką rolę odgrywa ona w profesjonalnej praktyce współczesnego lekarza. Empatia, czyli zdolność do rozumienia czyichś emocji oraz umiejętność przekazania drugiej osobie tego zrozumienia i podjęcia odpowiednich działań mających na celu udzielenie pomocy, rozpoczyna się od symulacji odzwierciedlającej obserwowane zachowania innych osób, w której biorą udział neurony lustrzane. Taką zdolność oczywiście mają również pacjenci nie tylko słuchający słów lekarzy, lecz także bardzo czujnie obserwujący komunikaty niewerbalne przez nich przekazywane. Często komunikaty te są nadinterpretowane przez pacjentów usiłujących dowiedzieć się jak najwięcej na temat swojego stanu zdrowia, rozpoznania i rokowania, a sytuacje, w których spójność pomiędzy przekazem słownym a niewerbalnym nie jest odczuwana, doprowadzają do zmniejszenia zaufania pacjenta do lekarza. Zatem profesjonalny lekarz w trosce o poczucie komfortu i bezpieczeństwa pacjenta powinien kontrolować swoją mowę ciała i poprawnie odczytywać komunikaty niewerbalne przekazywane przez pacjentów.

Przekaz niewerbalny jako podstawa komunikacji

Kiedy rozważamy problem poprawnej komunikacji z drugim człowiekiem, często skupiamy się jedynie na aspekcie właściwego formułowania myśli, jednak komunikacja to nie tylko słowa. W nomenklaturze psychologicznej funkcjonują pojęcia nadawcy i odbiorcy komunikatu, służące do analizy procesu komunikacji. Tworzenie komunikatu to z kolei proces kodowania leżący po stronie nadawcy, odbiorca natomiast odkodowuje sygnał, który niesie ze sobą treść przekazu. Komunikacja niewerbalna to termin wiążący wszystkie formy porozumiewania się pomijające język mówiony, takie jak wyraz twarzy, wykonywane gesty i przyjmowana pozycja ciała.