Zapalenie płuc należy do grupy ostrych, czyli krótszych niż 21 dni, zakażeń dolnych dróg oddechowych, w którym zmiany zapalne lokalizują się w tkance płucnej. Określenie pozaszpitalne precyzuje, że nie jest to zakażenie związane z hospitalizacją.

Wprowadzenie

W artykule przedstawiono główne zasady postępowania w pozaszpitalnym zapaleniu płuc u dorosłych. Podane informacje odnoszą się wyłącznie do warunków ambulatoryjnych. Postępowanie w izbie przyjęć, na szpitalnym oddziale ratunkowym lub oddziale szpitalnym może być odmienne niż opisane poniżej. Dodatkowo przedstawiono również zalecenia brytyjskie, ponieważ zawierają one więcej wskazówek na temat działań podejmowanych przez lekarza rodzinnego.

Różnicowanie

Na zakażenie dolnych dróg oddechowych wskazuje kaszel. To objaw, który dominuje, ale mogą też występować inne – gorączka, duszność, dyskomfort w klatce piersiowej, odkrztuszanie wydzieliny. Charakterystyczne dla badania przedmiotowego są nowe zmiany osłuchowe w płucach. Nie jest to jednak warunek konieczny do rozpoznania zakażenia dolnych dróg oddechowych.

Kaszel jest objawem nieswoistym. Występuje w zakażeniach górnych (np. przeziębienie, zapalenie zatok) i dolnych dróg oddechowych (np. ostre zapalenie oskrzeli lub zapalenie płuc), a także w chorobach o etiologii nieinfekcyjnej (np. astma, zespół zatokowo-oskrzelowy). Różnicowanie zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych jest nie do końca precyzyjne i nie zawsze ma znaczenie praktyczne. Większość zakażeń dróg oddechowych górnych i dolnych ma etiologię wirusową i wymaga tylko leczenia objawowego. W praktyce lekarze rodzinni często posługują się w rozpoznaniach kodem J06, oznaczającym ostre zakażenie górnych dróg oddechowych o lokalizacji mnogiej lub nieustalonej, rzadziej kodem J22 (nieokreślone ostre zakażenie dolnych dróg oddechowych). Gdy kaszel dominuje zdecydowanie, możliwe jest rozpoznanie ostrego zapalenia oskrzeli (J20), a w określonej podgrupie – rozpoznanie zapalenia płuc (J18).

Kaszel (obok bólu gardła) należy do najczęstszych objawów zgłaszanych w gabinecie lekarza rodzinnego. Tylko niewielka grupa osób z ostrym kaszlem choruje na zapalenie płuc. Wyodrębnienie z grupy kaszlących chorych z rozpoznaniem lub podejrzeniem zapalenia płuc jest istotne, ponieważ zmienia postępowanie lekarza. Przyjmuje się, że zapalenie płuc u dorosłych ma etiologię bakteryjną. Konieczne jest wówczas zastosowanie antybiotyku.

W przeciwieństwie do większości innych zakażeń układu oddechowego zapalenie płuc jest obarczone ryzykiem zgonu (szczególnie u osób >65 r.ż). Niezbędne są zatem ocena zagrożenia i podjęcie decyzji, czy pacjent wymaga hospitalizacji.