Choroby internistyczne u kobiet w ciąży

Cykl „Choroby internistyczne u kobiet w ciąży” koordynowany jest przez prof. dr. hab. n. med. Dariusza Moczulskiego, Kierownika Kliniki Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii UM w Łodzi

Alkohol a ciąża

lek. Karolina Wilczyńska

lek. Mikołaj Kwiatkowski

lek. Katarzyna Simonienko

lek. Natalia Wygnał

dr hab. n. med. Napoleon Waszkiewicz

Klinika Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Autor do korespondencji: dr hab. n. med. Napoleon Waszkiewicz, Klinika Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, pl. Brodowicza 1, 16-070 Choroszcz; e-mail: napwas@wp.pl

Nadużywanie alkoholu stanowi istotny i powszechny problem w populacji polskiej. Pomimo zakrojonych na szeroką skalę akcji profilaktycznych i edukacyjnych znaczny odsetek kobiet nie rezygnuje z alkoholu po zajściu w ciążę.

Small wilczy%c5%84ska karolina opt

lek. Karolina Wilczyńska

Small waszkiewicz napoleon opt

dr hab. n. med. Napoleon Waszkiewicz

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

  • przedstawić zagrożenia wynikające z nadużywania alkoholu w ciąży
  • rozpoznać objawy wskazujące na nadużywanie alkoholu przez kobietę w ciąży
  • przedstawić strategię postępowania terapeutycznego u kobiety w ciąży nadużywającej alkoholu
  • rozpoznać sytuacje wynikające z nadużywania alkoholu w ciąży wymagające pilnego skierowania kobiety do innych specjalistów lub do szpitala

Wprowadzenie

Dzieci matek spożywających alkohol w okresie ciąży narażone są na występowanie zaburzeń ze spektrum płodowego zespołu alkoholowego, jak również powikłań okołoporodowych. Powoduje to konieczność badania przesiewowego ciężarnych w kierunku nieprawidłowości związanych z używaniem alkoholu i właściwego leczenia z uwzględnieniem specyfiki ciąży.

Znaczenie nadużywania alkoholu w ciąży

Mimo powszechnej, jak się wydaje, świadomości na temat szkodliwości alkoholu w czasie ciąży problem dotyczy wciąż ok. 10% kobiet.1,2 Główne przyczyny spożywania alkoholu przez ciężarne to:

  • brak świadomości bycia w ciąży
  • niedostateczna wiedza na temat szkodliwości alkoholu dla płodu
  • funkcjonowanie w grupie społecznej, w której picie alkoholu jest normą i zachowaniem pożądanym
  • używanie alkoholu jako sposobu radzenia sobie z trudnymi sytuacjami (przemoc, depresja, ubóstwo, izolacja)
  • wcześniejsze uzależnienie od alkoholu.3


Czynnikami predykcyjnymi takiego postępowania są: wiek matki (<18 lub >30 lat), bardzo wysoki lub bardzo niski dochód, doświadczanie przemocy w związku, używanie innych substancji (w tym nikotyny), depresja, trauma, partner nadużywający alkoholu.2,3

Nadużywanie alkoholu stanowi istotny i powszechny problem w populacji polskiej. Mimo zakrojonych na szeroką skalę akcji profilaktycznych i edukacyjnych znaczny odsetek kobiet nie rezygnuje z alkoholu po zajściu w ciążę. Jego nadużywanie może wywoływać bezpośredni efekt teratogenny, wpływać na płód pośrednio poprzez upośledzenie funkcji łożyska, jak również być przyczyną antyzdrowotnych zachowań matki.4

Przewlekłe picie powoduje zaburzenia czynności osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, a odstawienie alkoholu indukuje stan hiperkortyzolemii. W ciąży kortyzol zwiększa produkcję CRH w łożysku na zasadzie dodatniego sprzężenia zwrotnego, co może skutkować przedwczesnym porodem.1

Występujące w przebiegu alkoholowego zespołu abstynencyjnego nadciśnienie tętnicze powoduje zaburzenia krążenia w łożysku. Grozi to jego przedwczesnym odwarstwieniem się, niedożywieniem i niedotlenieniem płodu, porodem przedwczesnym oraz powikłaniami płodowymi, do śmierci włącznie.1,4,5 Ponadto pacjentka z objawami majaczenia alkoholowego, psychotycznymi, zdezorientowana, może poprzez swoje działania szkodzić rozwijającemu się dziecku.5

Ekspozycja na alkohol w okresie prenatalnym może prowadzić do zaburzeń neurorozwojowych ze spektrum płodowego zespołu alkoholowego. Obejmują one upośledzenie wzrostu, dysmorfię twarzy, opóźnienie rozwoju, dysfunkcje centralnego systemu nerwowego, deficyty w zakresie inteligencji, pamięci i funkcji wykonawczych, zaburzenia w obrębie układu sercowo-naczyniowego i defekty kończyn.1,2,4

Diagnostyka uzależnienia od alkoholu

Podstawą diagnostyki nadużywania alkoholu są ocena zachowania, wywiad i badanie przedmiotowe. Badania laboratoryjne służą raczej potwierdzeniu rozpoznania. Są one jednak nie do przecenienia w sytuacjach, gdy nie ma możliwości zebrania rzetelnego wywiadu (np. pacjent nieprzytomny lub usiłujący ukryć problem alkoholowy). Są również pomocne w monitorowaniu efektów leczenia i kontroli utrzymywania abstynencji. Mogą także pełnić funkcję motywacyjną.6

Ciężarne nadużywające alkoholu często borykają się z problemem bezdomności, współistnieniem zaburzeń psychicznych, doświadczaniem przemocy, używaniem innych substancji psychoaktywnych.1,2 Kompleksowa ocena pacjentki powinna zatem obejmować oszacowanie wzorców nadużywania substancji, współchorobowości somatycznej i psychiatrycznej oraz kontekstu rodzinnego i problemów socjalno-bytowych.7

Do góry