Temat numeru

Zatrucia tlenkiem węgla

lek. Paweł Zwoliński

Zakład Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Adres do korespondencji: lek. Paweł Zwoliński
Zakład Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego
ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań

  • Potencjalne źródła ekspozycji na tlenek węgla Informacje z wywiadu, które mogą sugerować zatrucie tlenkiem węgla
  • Badania pomocnicze, które mają znaczenie w diagnostyce zatrucia
  • Metody leczenia zatrucia tlenkiem węgla i grupy pacjentów, którzy mogą odnieść z nich korzyść

Tlenek węgla (CO) jest jedną z głównych przyczyn przypadkowych i zamierzonych zatruć na świecie1. W Polsce zatrucie tlenkiem węgla jest drugą (po zatruciach etanolem) toksykologiczną przyczyną przyjęć do szpitala2. Większość zgonów na skutek pożarów jest spowodowana działaniem tlenku węgla3. Według statystyki Państwowej Straży Pożarnej w sezonie grzewczym 2017/2018 doszło do 4349 incydentów związanych z tlenkiem węgla, w których poszkodowanych zostało 2659 osób, a zmarło 714. Podobne dane podawano w poprzednich latach. Większości przypadkowych zatruć tlenkiem węgla można uniknąć poprzez edukację społeczeństwa, okresowe przeglądy instalacji grzewczych oraz stosowanie domowych detektorów tlenku węgla2.

Rozpoznanie zatrucia tlenkiem węgla w wielu przypadkach stanowi wyzwanie. Niespecyficzne objawy mogą sugerować inne, mniej poważne zaburzenia. Nierozpoznanie zatrucia tlenkiem węgla niesie ze sobą poważne skutki dla pacjentów i innych osób przebywających w miejscu ekspozycji na ten gaz5. Trudności diagnostyczne, obok braku obowiązku zgłoszeń zatruć tlenkiem węgla, są przyczyną niedoszacowania statystyk dotyczących skali problemu.

Tlenek węgla

Tlenek węgla jest bezbarwnym, niedrażniącym i bezwonnym gazem. Lżejsze od powietrza cząsteczki tlenku węgla mają rozmiary umożliwiające bezproblemowe przenikanie przez porowatości ścian, przez co z łatwością rozprzestrzeniają się w budynkach6.

Tlenek węgla powstaje na skutek niecałkowitego spalania związków węgla w warunkach niewystarczającej ilości tlenu. Do przypadkowej ekspozycji może dojść podczas pożarów oraz w wyniku używania silników spalinowych lub urządzeń grzewczych zasilanych materiałami opałowymi w zamkniętych pomieszczeniach o niedostatecznej lub niesprawnej wentylacji7. Opisywane są zatrucia tlenkiem węgla u osób palących tytoń, zwłaszcza przez fajkę wodną8. Tlenek węgla w niewielkiej ilości jest syntetyzowany w procesach metabolicznych w organizmie człowieka. Zatrucie endogenne jest możliwe po inhalacji lub spożyciu chlorku metylenu (składnika rozpuszczalników do farb), metabolizowanego w wątrobie do tlenku węgla9. Zatrucie tlenkiem węgla jest jedną z najczęstszych metod popełniania samobójstwa na świecie – do ekspozycji dochodzi między innymi na skutek wdychania spalin samochodowych, syntezy tlenku węgla w reakcjach chemicznych lub bezpośredniego wdychania z dostępnych butli7.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Objawy podmiotowe i przedmiotowe

Objawy zatrucia tlenkiem węgla są niespecyficzne i dotyczą wielu narządów. Dominują objawy neurologiczne i kardiologiczne. Pacjenci najczęściej zgłaszają bóle i zawroty głowy oraz osłabienie13. [...]

Badania dodatkowe

Badaniem umożliwiającym potwierdzenie zatrucia tlenkiem węgla jest oznaczenie poziomu karboksyhemoglobiny (COHb) we krwi. Nie ma różnicy w odsetku COHb uzyskanym z krwi żylnej [...]

Postępowanie

Bezpieczeństwo osób udzielających pomocy powinno być najwyższym priorytetem w trakcie działań przedszpitalnych. Jeżeli w miejscu zdarzenia może się ulatniać tlenek węgla, wszelkie działania [...]

Następstwa odległe zatrucia

Swoistą cechą zatrucia tlenkiem węgla jest występowanie opóźnionych następstw neuropsychiatrycznych – nowych objawów neurologicznych rozwijających się po ustąpieniu objawów zatrucia tlenkiem [...]

Podsumowanie

Zatrucie tlenkiem węgla jest jednym z najczęstszych zatruć przypadkowych i zamierzonych. Ryzyko zatrucia jest relatywnie łatwe do zmniejszenia poprzez edukację społeczeństwa, prowadzenie przeglądów [...]

Do góry