Ból przebijający (breakthrough pain) to ostry, przemijający, napadowy ból nakładający się na dotychczas istniejące stałe dolegliwości lub przebijający się podczas skutecznej terapii przeciwbólowej¹. W literaturze pojawiają się różne, rzadziej używane nazwy tego bólu:

• ból przemijający (transient pain)
• ból krótkotrwały (transitory pain)
• ból epizodyczny (episodic pain)
• zaostrzenie bólu (exacerbation of pain)
• wybuch bólu (pain flare).

Tego rodzaju ból zaczęto opisywać dopiero w czasach, gdy do leczenia bólu nowotworowego wprowadzono preparaty opioidowe o przedłużonym czasie działania podawane według zegara. Po raz pierwszy pojęcie bólu przebijającego wprowadzili Portenoy i Hagen w 1990 r., definiując go jako przemijające nasilenie bólu o natężeniu większym niż umiarkowany u chorych ze stabilnym bólem podstawowym².

Bóle przebijające występują u 40-80% chorych na nowotwory³ i mogą się pojawiać na każdym etapie choroby nowotworowej, zawsze wtedy gdy pacjent odczuwa ból przewlekły i otrzymuje leczenie przeciwbólowe z zastosowaniem preparatów długo działających. Ból przebijający jest też zjawiskiem częstym u osób z przewlekłymi bólami nienowotworowymi⁴. Występowanie bólu przebijającego, jego częstotliwość i natężenie nie mają związku z płcią, wiekiem, rodzajem nowotworu ani z natężeniem bólu przewlekłego^5,6.

Nie należy mylić bólu przebijającego z:

• niekontrolowanym bólem podstawowym
• bólem pojawiającym się bez bólu podstawowego
• bólem pojawiającym się bez stosowania długo działającego leku przeciwbólowego podawanego według zegara
• bólem pojawiającym się podczas miareczkowania leku przeciwbólowego.

Bóle przebijające można więc rozpoznawać jedynie w przypadku, gdy u chorego występuje ból przewlekły i gdy jest on dobrze kontrolowany za pomocą podstawowego długo działającego leku przeciwbólowego. Konieczne jest zebranie bardzo dokładnego wywiad...

Od właściwego bólu przebijającego należy odróżnić tzw. ból incydentalny i ból końca dawki.

• Ból incydentalny (incident pain) to ból przewidywalny, związany z pewnymi okolicznościami (przewidywaną aktywnością chorego czy procedurami higienicznymi, np. ruchem, kaszlem, połykaniem, myciem). Można mu zapobiegać, podając odpowiednio wcześniej (30-45 minut) krótko działający lek przeciwbólowy odpowiadający 10-20% dawki dobowej analgetyku potrzebnego do skutecznego opanowania bólu podstawowego lub innego leku z tego samego szczebla drabiny analgetycznej.
• Ból końca dawki (end-of-dose failure) to ból powtarzający się regularnie przed porą podania kolejnej dawki długo działającego analgetyku, wynikający ze zbyt małej dawki lub przyspieszonego metabolizmu leku, co wymaga zwiększenia dawki podstawowego leku przeciwbólowego lub częstszego dawkowania.