W prawidłowym postępowaniu w alkoholowym zespole abstynencyjnym (AZA), który występuje u około połowy osób spełniających kryteria nadużywania i uzależnienia od alkoholu¹, kluczowe jest ustalenie prawidłowego rozpoznania. Im wcześniej, tym lepiej. Znaczące trudności może stwarzać diagnostyka różnicowa. Szczególne znaczenie mają prawidłowo przeprowadzone badanie podmiotowe (wywiad z chorym, również wywiad obiektywizujący z zasięgnięciem informacji od osób z jego otoczenia) i przedmiotowe oraz wyniki przesiewowych badań laboratoryjnych.

Współcześnie dostępne standardy postępowania na ogół nie wykraczają poza ogólnikowe informacje dotyczące raczej zasad bezpieczeństwa niż wskazówek klinicznych. Propozycje postępowania koncentrują się na terapii prostych zespołów abstynencyjnych, podczas gdy w praktyce występuje wiele wariantów alkoholowych zespołów abstynencyjnych, często ze współwystępującymi powikłaniami somatycznymi. W związku z tym poniżej podjęto próbę usystematyzowania wiedzy o alkoholowych zespołach abstynencyjnych, a następnie zaprezentowania wieloletnich doświadczeń w leczeniu uzależnień jednego z polskich ośrodków.

U każdego pacjenta z alkoholowym zespołem abstynencyjnym należy indywidualnie dobierać zarówno narzędzia diagnostyczne, jak i lecznicze. Artykuł nie zawiera uniwersalnego algorytmu postępowania. Są to praktyczne wskazówki, a nie zalecenia. Przedstawiono skróconą charakterystykę alkoholowego zespołu abstynencyjnego oraz metody racjonalnego postępowania diagnostycznego i leczniczego. W polskim systemie prawnym należy stosować się do wskazań i zaleceń bezpieczeństwa leczenia zawartych w charakterystyce produktu leczniczego stosowanego leku.

Alkoholowy zespół abstynencyjny

Alkoholowy zespół abstynencyjny to zespół objawów pojawiający się zwykle kilka godzin po ostatnim spożyciu alkoholu. Może występować również w związku ze zmniejszeniem alkoholemii (zdarza się, że nadal istotnie dużej) na skutek jedynie częściowego ograniczenia spożycia alkoholu. Zespół pojawia się m.in. jako konsekwencja zmian powstających w procesie adaptacyjnym do przewlekłego picia alkoholu i w uproszczeniu jest ich objawową odwrotnością.

Zmiany adaptacyjne przewlekłego picia dotyczą głównie:

• zmniejszonej aktywności receptorów GABA
• zwiększonej aktywności receptorów NMDA
• modulacji czynności kanałów wapniowych
• udziału układu serotoninergicznego
• udziału układu dopaminergicznego.