Jak mikrobiota jelitowa wpływa na nastrój i zdrowie psychiczne

Coraz więcej badań wskazuje, że jelita to „drugi mózg” organizmu – ich mikrobiota, czyli zbiór bilionów mikroorganizmów zamieszkujących przewód pokarmowy, ma bezpośredni wpływ na nastrój, funkcje poznawcze i zdrowie psychiczne. Zaburzenia równowagi mikrobiologicznej jelit mogą sprzyjać lękom, depresji, zaburzeniom snu, a nawet pogorszeniu pamięci i koncentracji.

Jak mikrobiota komunikuje się z mózgiem?

Mikroorganizmy jelitowe wysyłają sygnały do układu nerwowego poprzez oś jelitowo-mózgową. Komunikacja ta odbywa się trzema głównymi kanałami:

• Neuronalnym – nerw błędny przenosi sygnały z jelit do mózgu,

• Immunologicznym – mikrobiota wpływa na stan zapalny i cytokiny, które modulują funkcje mózgu,

• Metabolicznym – bakterie jelitowe produkują neuroprzekaźniki (m.in. serotonina, dopamina, GABA) oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które wpływają na nastrój i funkcjonowanie neuronów.

Krótka dysbioza – pierwsze objawy

Chwilowe zaburzenie mikrobioty, np. po antybiotykoterapii lub zmianie diety, może powodować lekkie wahania nastroju, zmęczenie, pogorszenie koncentracji lub problemy ze snem. Organizm często sam przywraca równowagę po krótkotrwałym zaburzeniu, ale powtarzające się epizody mogą zwiększać ryzyko przewlekłych problemów psychicznych.

Przewlekła dysbioza: konsekwencje dla zdrowia psychicznego

Długotrwała nierównowaga mikrobioty jelitowej może sprzyjać stanom zapalnym w organizmie, podwyższać poziom kortyzolu i zaburzać produkcję neuroprzekaźników. Skutkiem mogą być:

• zwiększona podatność na depresję i stany lękowe,

• zaburzenia snu i rytmu dobowego,

• spadek funkcji poznawczych, w tym pamięci i koncentracji.

Dlaczego to ma znaczenie kliniczne?

Zrozumienie wpływu mikrobioty na zdrowie psychiczne otwiera nowe możliwości profilaktyki i terapii zaburzeń nastroju. Interwencje dietetyczne, probiotyki, prebiotyki, a także styl życia wspierający różnorodność mikrobioty mogą działać wspomagająco w leczeniu depresji, lęku czy zaburzeń snu.

Nie wszyscy reagują tak samo

Skład mikrobioty jest wysoce indywidualny i zależy od genetyki, diety, wieku, stosowania leków i stylu życia. To oznacza, że efekty interwencji są różne – u jednej osoby probiotyk może poprawić nastrój, u innej działać słabiej.

Co możesz zrobić już dziś – praktyczne kroki wspierające mikrobiotę i zdrowie psychiczne

• Zróżnicowana dieta: warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, fermentowane produkty mleczne i roślinne wspierają różnorodność mikrobioty.

• Probiotyki i prebiotyki: naturalne źródła bakterii i błonnika wspomagają równowagę jelitową.

• Aktywność fizyczna: regularny ruch poprawia motorykę jelit i wpływa korzystnie na skład mikrobioty.

• Sen i redukcja stresu: chroniczny stres i brak snu zmieniają skład mikrobioty i nasilają stany zapalne.

• Unikanie nadmiernych antybiotykoterapii i przetworzonej żywności: chroni mikrobiotę przed niepotrzebnym zaburzeniem.

Autor: mgr Aleksandra Kajdas

Podsumowanie

Mikrobiota jelitowa ma kluczowy wpływ na nastrój i funkcje mózgu. Krótkotrwałe zaburzenia mogą prowadzić do lekkiego pogorszenia samopoczucia, natomiast przewlekła dysbioza sprzyja depresji, lękom, zaburzeniom snu i spadkowi funkcji poznawczych. Dbanie o różnorodność mikrobioty poprzez dietę, styl życia i suplementację może wspierać zdrowie psychiczne w sposób naturalny i skuteczny.

Piśmiennictwo - Dinan TG, Cryan JF. Gut-brain axis in 2017: Brain-gut-microbiota axis – mood, metabolism and behaviour. Nat Rev Gastroenterol Hepatol.;14:69–70, 2017 - Mayer EA, Knight R, Mazmanian SK, Cryan JF, Tillisch K. Gut microbes and the brain: Paradigm shift in neuroscience.J Neurosci.;34(46):15490–15496, 2014