Diagnostyka i leczenie niedowidzenia

dr n. med. Beata Kaczmarek

Instytut Leczenia Zeza, Kraków

Adres do korespondencji: dr n. med. Beata Kaczmarek, Instytut Leczenia Zeza, ul. Twardowskiego 37, 30-312 Kraków; tel.: 12 446 42 66, e-mail: bkaczmarek@leczeniezeza.pl

Niedowidzenie to obniżenie ostrości widzenia w optymalnej korekcji okularowej niespowodowane zmianami organicznymi w obrębie układu wzroku. Do jego przyczyn należą: zez, wada refrakcji, deprywacja sensoryczna. W leczeniu, oprócz korekcji okularowej, najczęściej stosuje się zasłanianie (obturację) oka lepiej widzącego i farmakologiczne obniżanie ostrości widzenia w tym oku, z ewentualną optyczną penalizacją. Użycie wspomagania farmakologicznego (lewodopa, cytykolina) pozostaje w fazie eksperymentalnej, a ćwiczenia pleoptyczne prawdopodobnie mają mniejsze znaczenie, niż wcześniej uważano. W ostatnich latach Pediatric Eye Disease Investigator Group zdaje się wyznaczać trendy w leczeniu niedowidzenia u dzieci – w artykule omówiono główne prace tej grupy dotyczące poruszanego zagadnienia.

Wprowadzenie

Niedowidzenie definiuje się jako obniżenie ostrości widzenia w optymalnej korekcji okularowej niespowodowane zmianami organicznymi w obrębie układu wzroku.

Jest ono najczęstszą przyczyną jednoocznego upośledzenia widzenia u dzieci i młodych dorosłych. Jego częstość szacuje się na 4% populacji.1 Niedowidzenie może być jednooczne lub (znacznie rzadziej) obuoczne.

Przyczyną niedowidzenia mogą być: zez (najczęściej), wada refrakcji lub deprywacja sensoryczna. Zez odpowiada za 45-57% wszystkich przypadków niedowidzenia. Różnowzroczność jest przyczyną 17% z nich. Często spotyka się kombinację tych dwóch przyczyn (27-35%).2,3 Sporadycznie przyczyną niedowidzenia jest deprywacja sensoryczna (zaćma, zmiany rogówkowe).

O niedowidzeniu znacznego stopnia mówi się, gdy ostrość widzenia wynosi 0,05-0,2, a średniego stopnia, gdy ostrość widzenia wynosi 0,25-0,5.

W leczeniu niedowidzenia wykorzystuje się „bardziej intensywne używanie” oka. Najczęściej stosuje się zasłanianie (obturację) lepiej widzącego oka, farmakologiczne obniżanie ostrości widzenia w oku lepiej widzącym, z ewentualną optyczną penalizacją. Użycie wspomagania farmakologicznego (lewodopa, cytykolina) jest jeszcze w fazie eksperymentalnej.

Ćwiczenia pleoptyczne mogą mieć pewne działanie wspomagające, ale ich znaczenie wydaje się dużo mniejsze, niż dawniej uważano.

Rozpoznanie

Niedowidzenie określa się jako różnicę dwóch lub więcej rzędów w skali logMAR pomiędzy oczami, w optymalnej korekcji optycznej. Preferowane jest używanie testów logarytmicznych ze względu na ich większą czułość. Ponadto można używać testów z „zagęszczeniem” optotypów (crowding), co dodatkowo zwiększa czułość badania (ryc. 1). Zawsze należy zwracać uwagę na całkowite przesłonięcie oka niebadanego, aby wyeliminować możliwość podglądania lepszym okiem (ryc. 2).

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Badania grupy PEDIG

W leczeniu niedowidzenia bardzo rzadko mamy do czynienia z badaniami randomizowanymi ze względu na to, że większość okulistów nie chce opóźniać terapii i trudno [...]

Korekcja optyczna

Punktem wyjścia do leczenia niedowidzenia jest wyrównanie wady refrakcji za pomocą korekcji optycznej. Sugeruje się, że samo wyrównanie wady refrakcji powoduje [...]

Zasłanianie (obturacja)

<<>><<>>Od lat zasłanianie lepszego oka jest złotym standardem. Zwykle zakleja się je specjalnym plastrem (ryc. 4). Na rynku jest [...]

Ile zasłaniać

Wśród okulistów praktyków istnieją bardzo duże rozbieżności dotyczące zalecanej ilości czasu spędzanego na zasłanianiu lepszego oka. Niektórzy okuliści skłaniają się do [...]

Zasłanianie versus atropina

Od ponad wieku używa się roztworu atropiny stosowanego do lepszego oka jako rodzaju farmakologicznej penalizacji. Celem jest czasowe obniżenie ostrości widzenia [...]

Atropina raz dziennie versus przez weekend

Grupa PEDIG postawiła również pytanie o konieczną częstość stosowania atropiny. Biorąc pod uwagę, że po jednorazowym podaniu 1 kropli atropiny jej efekt [...]

Starsze dzieci

Wychodząc z założenia, że dojrzewanie wzrokowe trwa zazwyczaj do 7-8 r.ż., potem zaś plastyczność kory wzrokowej zdecydowanie się zmniejsza, zwykle kończy się [...]

Nawrót niedowidzenia

U dzieci, u których zakończono leczenie, istnieje ryzyko nawrotu niedowidzenia. Grupa PEDIG poddała analizie dane 154 dzieci, u których badania kontrolne były przeprowadzone w ciągu [...]

Wnioski grupy PEDIG i podsumowanie

Początkiem leczenia niedowidzenia jest wyrównanie wady refrakcji. Leczenie można prowadzić początkowo wyłącznie za pomocą korekcji optycznej – aż do momentu stabilizacji [...]
Do góry