W artykule przedstawiono przyczyny, objawy, metody diagnostyki i terapii zapalenia ucha środkowego i zapalenia spojówek w praktyce lekarza otolaryngologa i okulisty.

Wprowadzenie

Ostre zapalenie spojówek jest najczęstszym zaburzeniem ocznym u dzieci, często współistniejącym z ostrym zapaleniem ucha środkowego (AOM – acute otitis media) jako zespół zapalenia spojówek i zapalenia ucha. Korelacja między ostrym bakteryjnym zapaleniem spojówek a AOM po raz pierwszy została opisana przez Coffeya w 1966 roku.¹

W 1982 roku Bodor^2,3 w swoich badaniach również potwierdził współwystępowanie ostrego zapalenia ucha środkowego i zapalenia spojówek u dzieci. Od 20 do 73% pacjentów z ostrym zapaleniem spojówek może jednocześnie mieć AOM.

Ostre zapalenie ucha środkowego

Epidemiologia

AOM to proces zapalny obejmujący struktury ucha środkowego, rozwijający się nagle z miejscowymi lub ogólnymi objawami ostrego stanu zapalnego i ropną wydzieliną w jamie bębenkowej.

Większość dzieci choruje na zapalenie ucha przynajmniej raz w życiu. Szczyt zachorowań występuje między 6 a 18 miesiącem życia, a po ukończeniu 7 lat częstość zachorowań spada.^4,5

Na nawracające zapalenia ucha środkowego chorują najczęściej dzieci do 2 roku życia. Uważa się, że przebyte ostre zapalenie ucha środkowego w wieku niemowlęcym usposabia do częstych nawrotów. Wady twarzoczaszki i podniebienia, niedobory immunologiczne również predysponują do zapaleń ucha. Większość zachorowań przypada na miesiące jesienno-zimowe i jest poprzedzona wirusową infekcją górnych dróg oddechowych.

Patogeneza

W patogenezie AOM najważniejszą rolę odgrywają dwa czynniki: nieprawidłowa czynność trąbki słuchowej i zakażenie przestrzeni ucha środkowego, która u zdrowego człowieka jest jałowa.

Przyczyną częstych dysfunkcji trąbki słuchowej u małych dzieci są różnice w budowie anatomicznej. Trąbka słuchowa jest u nich krótsza niż u dorosłych, szersza, położona bardziej poziomo, z ujściem gardłowym znajdującym się niżej. Infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych, alergie powodujące obrzęk błony śluzowej trąbki słuchowej, przerost migdałka gardłowego, uciskającego jej ujście gardłowe również przyczyniają się do jej dysfunkcji.

Zapalenie ucha środkowego jest najczęściej zakażeniem wstępującym z części nosowej gardła. W większości przypadków zapalenie ucha poprzedza wirusowy nieżyt górnych dróg oddechowych. Dochodzi do tego zwykle po 3-4 dniach nieżytu nosa. Infekcja wirusowa, upośledzając mechanizm śluzowo-rzęskowy i powodując zastój wydzieliny oraz obrzęk błon śluzowych, powoduje ujemne ciśnienie w uchu środkowym, a następnie otwarcie trąbki słuchowej przy dużej różnicy ciśnień, sprzyja przy tym przedostawaniu się bakterii do jamy bębenkowej.