Wprowadzenie

Pojawienie się białka w moczu jest dobrze znanym wskaźnikiem uszkodzenia nerek i dlatego jego obecność wywołuje często duży niepokój rodziców badanego dziecka. Białkomocz u dzieci zdarza się stosunkowo często, występuje u ok. 10% dzieci w wieku szkolnym, jednak tylko 0,1% dzieci ma utrwaloną postać białkomoczu wymagającą dalszej diagnostyki.¹ Rolą lekarza pediatry jest ustalenie, czy stwierdzony białkomocz jest objawem łagodnej patologii, czy przeciwnie, może świadczyć o początku ciężkiej choroby wymagającej pilnej diagnostyki i ewentualnie leczenia. Białkomocz może być jedynym odchyleniem od normy w badaniu ogólnym moczu – mówimy wtedy o izolowanym białkomoczu – lub towarzyszyć mu mogą inne odchylenia, np. leukocyturia w zakażeniu układu moczowego czy krwinkomocz w kłębuszkowych zapaleniach nerek. Jeśli uwzględnimy czas trwania białkomoczu, możemy mówić o białkomoczu przemijającym, ortostatycznym (pojawiającym się tylko w pozycji wyprostowanej) lub stałym. Białkomocz przemijający i ortostatyczny nie wskazują na patologię nerek ani nie wymagają pogłębionej diagnostyki. Stały białkomocz rozpoznaje się, jeśli w badaniach ogólnych moczu wielokrotnie stwierdza się obecność białka ≥30 mg/dl (≥1+ w testach paskowych).² Taki białkomocz może być markerem ciężkiego uszkodzenia nerek i wymaga diagnostyki.

Najczęstszą postacią białkomoczu u dzieci jest białkomocz przemijający, który może towarzyszyć wielu sytuacjom klinicznym, takim jak gorączka, przegrzanie czy drgawki (rycina 1).

U zdrowego dziecka dobowa utrata białka w moczu nie przekracza 100 mg/m²/24 h (<4 mg/m²/h), co odpowiada ok. 150 mg/ 24 h.² U noworodków, ze względu na zmniejszoną reabsorpcję w cewkach proksymalnych, utrata białka wynosi 300 mg/m². Białko w moczu to przede wszystkim białko Tamma-Horsfalla (uromodulina) wydzielane przez nabłonki cewek nerkowych. Stanowi ono połowę białka wydalanego z moczem. Pozostała część to przesączone białka osocza: albumina (ok. 40%) i białka o niskim ciężarze cząsteczkowym (LMW – low molecular weight), takie jak β₂-mikroglobulina czy aminokwasy.

Fizjologiczna ilość białka w moczu nie jest zwykle wykrywana w badaniu ogólnym moczu.

W ostatnich latach wiele laboratoriów wpisuje na wyniku każdą stwierdzaną ilość białka, co wielokrotnie wywołuje niepokój rodziców dziecka (niezależnie od podanych obok wartości prawidłowych).

Definicja

Białkomocz rozpoznajemy, gdy ilość wydalanego białka wynosi >100 mg/m2/24 h (4 mg/m2/h). Duży białkomocz, tzw. białkomocz nerczycowy, tj. przekraczający możliwości kompensacyjne ustroju, to utrata białka ≥1000 mg/m2/24 h (40 mg/m2/h), >50 mg/kg/24...